Author:
Abstract
Bu makalede Rodney Stark’ın dinsel hareketler teorisini ve teoriye katkılarını ortaya koymaya çalıştık. Onun dinsel hareketlerle ilgili tartışmalara en önemli katkısı, kilise-sekt tipolojisini gerilim kavramı aracılığıyla analiz etmesi ve tartışmaya yeni bir hareket çeşidi olarak kültleri dâhil etmesidir. Stark, kültlerin tarihsel bir dinsel oluşumla bağlantısının olmadığı tespitinden yola çıkarak, bu hareketleri yeni dinler bağlamında ele alır. Bazı sosyal bilimcilerin yeni dinleri, sekt olarak isimlendirmesini de eleştirir. Zira sektler, kendisinden önceki bir dinsel gelenekle teolojik ve sosyolojik bağlara sahiptir. Dinsel bir hareketin sekt olarak adlandırılabilmesi için, başka bir dinsel oluşumdan ayrılan kişilerce kurulması gerekir. Bundan dolayı sekt terimi, sadece bir dinden kopan hareketler için kullanılabilir. Kültler ise, herhangi bir dinsel gelenekle sosyolojik ve teolojik bağlara sahip olmayan yeni dinsel oluşumlardır. Bu sebeple Stark, ayrılıkçı dinsel hareketlerin ortaya çıkış nedenlerinden hareketle geliştirilen teorilerin “yeni dinler”i açıklayamayacağını ileri sürer. Stark’ın analizinde kültler, hızlı toplumsal dönüşüm dönemlerinde müesses dinlerin zayıfladığı durumlarda ortaya çıkıp yayılır. Modern çoğulcu şehirler de kültlerin ortaya çıkıp kolaylıkla yayıldığı en önemli mekanlardır. Bu bağlamda Stark’ın teorik bakış açısı, günümüz yeni dini hareketlerinin anlaşılıp yorumlanmasını sağlayacak kavramsal araçları bünyesinde taşır.
Keywords
Abstract
In this article, we tried to present Rodney Stark’s theory of religious movements and his contributions to the theory. His most important contribution to the debates about religious movements is that he analyzed church-sect typology through the concept of tension and included cults to the discussion as a new type of movement. Stark considers these movements in the context of new religions as he starts from the determination that cults have no connection with a historical religious group. He also criticizes some social scientists naming new religions as sects. Because, sects have theological and sociological ties with a preceding religious tradition. In order to call a religious movement a sect, it should be founded by people who left another religious formation. Hence, the term sect can only be used for the movements that break with a religion. Whereas, cults are new religious groups that do not have sociological or theological ties with any religious tradition. Therefore, Stark argues that theories developed originating from the reasons for the emergence of separatist religious movements cannot explain new religions. In Stark’s analysis, cults emerge and spread when established religions weaken during periods of rapid social transformation. Modern pluralist cities are also the most important places where cults emerge and spread easily. In this context, Stark’s theoretical point of view has conceptual tools that will enable the modern new religious movements to be understood and interpreted.