Author:
Abstract
Şia içerisinde tarihsel akışta Zeydiyye, İsmailiyye ve İmamiyye gibi birçok farklılaşma yaşanmıştır. Bununla birlikte Şiî gelenek içerisinde diğer bazı farklılaşma ve etkileşimlerin olduğu iddiaları yer almaktadır. Örneğin siyasî-itikadî İslam mezheplerine dönük eleştirileriyle öne çıkan İbn Teymiyye, Şiîlik eleştirisini gerçekleştirirken Şia’yı mütekaddim Şia ve müteahhir Şia olmak üzere ikiye ayırmaktadır. Bu iki yapı arasındaki farklılığa Minhacu’s-Sünne adlı eserinde sıklıkla dikkat çeken İbn Teymiyye’nin mütekaddim Şia’yı Ehl-i Sünnet düşüncesine yakınlaştırma bununla birlikte müteahhir Şia’yı Ehl-i Beyt’ten ve erken dönem Şiî telakkîden uzaklaştırma şeklinde bir yaklaşım benimsediği söylenebilir. İbn Teymiyye’nin bu noktadaki en önemli argümanlarından biri, müteahhir Şia’nın mütekaddim Şia çizgisinden uzaklaşarak Mu‘tezile’nin takipçileri konumuna geldiği yönündedir. Bu algılama biçiminde müteahhir Şia, Ehl-i Beyt ve mütekaddim Şia çizgisinden ayrılmakla birlikte büyük oranda Mu‘tezile ile özdeşleşmiş bir yapı konumuna düşürülmektedir. Makalemizde İbn Teymiyye’nin Şiîlik eleştirisi bağlamında gündeme getirdiği bu söylemi, kendi tespitleri üzerinden analiz edilecek ve Şiî düşünce içerisinde varlık kazandığı ileri sürülen bu kırılma ve etkileşimin tahliline yer verilecektir.
Keywords
Abstract
There have been many differentiations in Shia within the historical process. Contrary to what is known, it is claimed that there are some other differentiations and interactions within the Shiite thought. Ibn Taymiyya, for example, divides Shia into two categories: early Shiism and late Shiism while criticizing Shia. Ibn Taymiyya draws much attention to the difference between these two structures in his work Minhacu’s-Sunne. Ibn Taymiyya, in this context, is trying to bring early period Shiism closer to Sunnism while trying to remove the late Shiism from early Shiism. One of the most important arguments of Ibn Taymiyya in the process of this Shia criticism is that the late period Shiism is under the influence of Mutazilite. In this form of perception, the late Shiism is seen as a denomination that is almost identical to Mutazilite. In this article Ibn Taymiyya’s assertions in the context of his Shiite criticism will be analyzed through his own determinations. Thus, the analysis of this differentiation and interaction which is claimed to have taken place in Shiite thought will be given.