EŞ’ARÎ’NİN KULLANDIĞI AKLÎ DELİLLER VE MANTIKTAKİ AKIL YÜRÜTMELERLE İLİŞKİSİ

Author :  

Year-Number: 2016-20
Yayımlanma Tarihi: 2018-11-07 10:51:04.0
Language : Türkçe
Konu :
Number of pages: 34-57
Mendeley EndNote Alıntı Yap

Abstract

Aristo mantığının İslâm düşüncesini etkilemesinden önce de İslâm toplumunda belli akıl yürütme ve çıkarım yöntemleri vardı. Ancak Aristo mantığının Müslü- man düşünürleri etkilediği de kabul edilmesi gereken bir gerçektir. İslam âlimlerinin birçok alanda sistematik nitelikteki bu mantık ilmini kullanmaya başlamasıyla akıl yürütme ve düşünme biçimlerinde önemli değişiklikler görülmüştür. Fıkıh usûlünden Teolojiye birçok disiplinde Aristo mantığının izlerini görmek mümkündür. Bu araştrmada Kelam ilminde önemli bir otorite olan Ebu’l-Hasen el-Eş’arî’nin düşünce sistematiğinde bu etkinin izlerini tespit etmeye ve genel olarak mantıktaki akıl yürütme yöntemleri ile Eş’arî’nin kullandığı çıkarım yöntemlerini karşılaştırarak benzerlik ve farklılıkları ortaya koymaya çalıştık

Keywords

Abstract

Before Aristotelian logic influenced Islamic thought, methods of reasoning and argumentaton have been used in Islamic societes. Yet, it should be noted that Aristotelian logic had influenced Muslim thinkers. Afer Muslim scholars started to apply this systematc science of logic, signifcant changes had occurred in ways of thinking and reasoning. It is possible to chase the Aristotelian influences at several disciplines from Usul al-fqh (Principles of Islamic Jurisprudence) to Theology. In this study, we tried to identfy the Aristotelian influence on the system of thought of Abu al-Hasan al-Ash’ari an important authority on science of Kalam (Philosophical Theology) and try to compare and contrast the methods of reasoning in logic and the methods of inference that Ash’ari has used.

Keywords

Kaynakça

  • 2 en-Neşşâr, Ali Sami, Menâhicu’l-Bahs inde Müfekkirî’l-İslam, İskenderiye 1947, s. 52.3 Geniş bilgi için bkz. Çaldak, Hüseyin, “İlk Devir İslâm Dünyasında Akıl Yürütmelerin Man-tık Açısından Değerlendirilmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 22, Aralık 2008, ss. 409-424.
  • 4 Geniş bilgi için bkz. Çaldak, Hüseyin, “İslâm Dünyasında Kullanılan Çıkarım Yöntemleri veMantıkî Yöntemlerle İlişkisi”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 37 (Güz 2008), ss. 177-5 Bkz. Altıntaş, Ramazan, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul 2003, s. 278, 279, 282.6 Câbirî, Muhammed Âbid, Arap-İslam Aklının Oluşumu, çev. İbrahim Akbaba, İstanbul 2001, s. 139.
  • 7 el-Askerî, Ebu Hilâl, el-Furûku fi’l-Luğati, Beyrut 2002, s. 95-114; el-İsfahânî, Râğıb, Müf-redât (Kur’ân Kavramları Sözlüğü), çev. Yusuf Türker, İstanbul 2012, s. 553; el-İsfahânî,er-Râgıb, Müfredât (Kur’ân Kavramları Sözlüğü), çev. Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu,İstanbul 2015, s. 258; Cürcânî, Seyyid Şerif, Kitâbü’t-Ta’rîfât, Beyrut 2007, s. 171. Yavuz,Yusuf Şevki, “Delil”, D.İ.A., Cilt: 9, İstanbul 1994, s. 136; Topaloğlu, Bekir, Çelebi, İlyas, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İstanbul 2010, s. 69.
  • 8 Bkz. Aydın, Hüseyin, Ebu’l-Hasen el-Eş’arî’de Nazar ve İstidlal, Ankara 2012, s. 392; Topa- loğlu, Çelebi, Kelâm Terimleri Sözlüğü, s. 69.
  • 12 Bkz. Güneş, Kamil, İslâmî Düşüncenin Şekillenişinde Akıl ve Nass, İstanbul 2003, s. 366. 13 Bâkıllânî, Ebû Bekir, et-Temhîd, Kahire 1947, s. 33-34.
  • 14 el-Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn, İnanç Esasları Kılavuzu (Kitâbül’l-İrşâd), çev. Adnan Bü- lent Baloğlu, Sabri Yılmaz, Mehmet İlhan, Faruk Sancar, Ankara 2012, s. 29.
  • 15 Razi, Fahreddin, Kelam’a Giriş (el-Muhassal), çev. Hüseyin Atay, Ankara 2002, s. 37.
  • 16 Gazzâlî, Ebû Hâmid, İtikad’da Orta Yol (al-İktisâd fi’l-İ’tikâd), çev. Kemal Işık, Ankara 1971, s. 18.
  • 17 Gazzâlî, el-Kıstâsü’l-Müstakîm, Beyrut 1986, s. 14-57; ayrıca bkz. Yavuz, “Delil”, s. 136. 18 Altıntaş, İşlevsel Akıl, s. 280-281.
  • 21 Tehânevî, Muhammed Ali el-Fârûkî, Keşşâfu’l-İstilâhâti’l-Fünûn, Kahire 1963, II, 299; Bkz. Bingöl, Abdülkuddüs, “İstidlâl”, D.İ.A., Cilt: 23, İstanbul 2001, s. 323.
  • 22 Bâkıllânî, Ebû Bekir, el-İnsâf, thk. İmadüddin Ahmed Haydar, Beyrut 1986, s. 25; Topaloğ- lu, Çelebi, Kelâm Terimleri Sözlüğü, s. 69.
  • 23 Demir, Hilmi, Delil ve İstidlâlin Mantıkî Yapısı-İlk Dönem Sünnî Kelâm Örneği, İstanbul 2012, s. 111.
  • 26 Cürcânî, Seyyid Şerif, Şerhu’l-Mevâkıf, çev. Ömer Türker, İstanbul 2011, s. 190-192. 27 Bkz. Altıntaş, İşlevsel Akıl, s. 278, 279, 282.
  • 29 Câbirî, Arap-İslam Aklı, s. 137-141.30 Yaren, Tahir, “İbn Sînâ’da Delil, Alâmet ve Firâset Kelimeleri Üzerine Bir Açıklama”, Ulus-lararası İbn Türk, Hârezmî, Fârâbî, Beyrûnî ve İbn Sînâ Sempozyumu Bildirileri, 9-12 Eylül 1985, Ankara 1990, s. 235.
  • 31 Bingöl, Abdülkuddüs, Gelenbevî’nin Mantık Anlayışı, İstanbul 1993, s. 93-94. 32 Bingöl, “İstidlâl”, s. 323.
  • 35 Yar, Erkan, “Eşarî ve Metodolojisi”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10:2 (2005), s. 39; Aydın, Nazar ve İstidlâl, s. 410-411.
  • 41 Vural, Mehmet, İslam Felsefesi Sözlüğü, Ankara 2011, s. 23.
  • 42 Öner, Necati, Klasik Mantık, Ankara 1991, s. 3; Emiroğlu, İbrahim, Klasik Mantığa Giriş, Ankara 2004, s. 135; Yaren, Tahir, Kıyasların Yapısı, Ankara 2003, s. 9-10.
  • 44 Özlem, Doğan, Mantık (Klasik/Sembolik Mantık, Mantık Felsefesi), İstanbul 1999, s. 31. 45 Özlem, Mantık, s. 161-163.
  • 48 Çüçen, A. Kadir, Klasik Mantık (Mantığa Giriş), Bursa 2004, s. 18; Emiroğlu, Mantığa Giriş, s. 136.
  • 49 Grünberg, Teo-Onart, Adnan-Grünberg, David-Turan, Halil, Mantık Terimleri Sözlüğü, An- kara 2003, s. 133.
  • 52 İbn Furek, Ebû Bekir, Mücerredu Makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasen el-Eş’arî, nşr. Daniel Gima- ret, Beyrut 1986, s. 289.
  • 54 Ahmed Cevdet Paşa, Mi’yâr-ı Sedâd, İstanbul 1293, s. 63; Ali Sedâd, Mîzânu’l-Ukûl fi’l-Mantık ve’l-Usûl, İstanbul 1303, s. 74; Öner, Necati, Tanzimattan Sonra Türkiye’de İlim ve Mantık Anlayışı, Ankara 1967, s. 36; 1991, 107, 132; Bingöl, Gelenbevî, s. 100.
  • 58 Eş’arî, Ebü’l-Hasen, Kitâbü’l-Lüma’ fi’r-Redd alâ Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida’, thk. Hamûde Gurâ-ba, Kahire 1955, s. [20-21]; (Eş’arî, Ebü’l-Hasen, Eş’arî Kelâmı (el-Lüma’ fi’r-Redd alâ Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida’), çev. Kılıçaslan Mavil, Hikmet Yağlı Mavil, İstanbul 2026, s. 44). Bundansonra bu esere ilişkin atıflarda köşeli parantez içerisindeki sayfa numarası Arapça met-ni, normal parantez içerisindeki sayfa numarası Kılıçaslan Mavil ve Hikmet Yağlı Mavil’in Türkçe çevirisini göstermek için kullanılacaktır.
  • 61 Ebherî, Esîrüddin Mufaddal b. Ömer, Keşfu’l-Hakâik fî-Tahrîri’d-Dekâik, thk. H. Sarıoğlu,İstanbul 1998, s. 179-180; el-Melevî, eş-Şerh ale’s-Süllem (el-Mantıku’l-Munazzam için-de), Mısır t.y., s. 127-128; Demenhûrî, Ahmed, Risâletün fi’l-Mantık (Îzahu’l-Mubhem fî Meâni’s-Süllem), Beyrut 1996, s. 86.
  • 66 Ahmed Cevdet, Mi’yâr-ı Sedâd, s. 80; Ali Sedâd, Mîzânu’l-Ukûl, s. 79; Öner, İlim ve Man-tık, s. 41; Klasik Mantık, Ankara 1991, s. 143; Taylan, Necip, Mantık Tarihçesi-Problemleri, İstanbul 1996, s. 127; Emiroğlu, Mantığa Giriş, s. 174.
  • 71 en-Neşşâr, Menâhicu’l-Bahs, s.107-108; Altıntaş, Ramazan, “Delil ve Delillendirme Yön- temleri”, Kelam El Kitabı, ed., Şaban Ali Düzgün, Ankara 2012, s. 323.
  • 72 Bkz. Kadi Abdülcebbar, Şerh Usûli’l-Hamse, Kahire 1988, s. 99.
  • 75 Eş’arî, Ebü’l-Hasen, Risâle fî İstihsâni’l-Havz fî İlmi’l-Kelâm, thk. Richard, J. McCarty, Bey- rut 1952, s. 115.
  • 78 Eş’arî, el-İbâne an Usûli’d-Diyâne, Medine 1975, s. [34-38]; (Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail el-Eş’arî, el-İbâne ve Usûlü Ehli’s-Sünnet (Eş’arî Akaidi), Terc. Ramazan Biçer, İstanbul 2010,s. 64-70; Ebu’l-Hasan el-Eş’arî, İslâm İnanç Esasları, “el-İbâne ve an Usûli’d-Diyâne”, çev. Mehmet Kubat, İstanbul 2008, s. 103-112).
  • 89 Bkz. Nicod, Jean, Tümevarımın Mantıksal Temeli, çev. T. Yaren, Ankara 2003, s. 15; Lache-lier, Jules, Tümevarımın Temeli Hakkında, çev. H. R. Atademir, İstanbul 1986, s. 3; Bertrand,Alexis, Felsefe-i İlmiyye, çev. Salih Zeki, İstanbul 1333, s. 199; Ertuğrul, Lügatçe-i Felsefe,s. 353; Çankı, Mustafa Namık, Büyük Felsefe Lügatı, Cilt: II. İstanbul 1954, s. 246; Bolay,Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Ankara 1996, s. 407; Cevizci, Ah-met, Felsefe Sözlüğü, Ankara 1996, s. 516-517; Öner, İlim ve Mantık, s. 43; Klasik Mantık,Ankara 1991, s. 174; Emiroğlu, Mantığa Giriş, s. 195; Ayrıca endüksiyon hakkında müs-takil bir çalışma için bkz. es-Sadr, Muhammed Bâkır, el-Üsüsü’l-Mantıkıyye li’l-İstikrâ,Beyrut 1986.90 Aristoteles, Organon V, Topikler, çev. H. R, Atademir, İstanbul 1996, s. 22, 235.
  • 91 Atademir, Hamdi Ragıp, Aristo’nun Mantık ve İlim Anlayışı, Ankara 1974, s. 146.
  • 92 Aristoteles, Organon II, Birinci Analitikler, çev. H. R, Atademir, İstanbul 1996, s. 183. 93 Aristoteles, Birinci Analitikler, s. 49.
  • 95 Aristoteles, Metafizik, çev. A. Arslan, İstanbul 1996, s. 142. 96 Aristoteles, Birinci Analitikler, s. 136.
  • 98 Ross, W. David, Aristoteles, çev. A. Arslan, İ. O. Anar, Ö. Yalçın-Kavasoğlu, Z. Kurtoğlu, İstan- bul 2002, s. 58.
  • 100 Hasırcı, Nazım, John Stuart Mill’in Tümevarım Anlayışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi. An-kara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2005, s. 81; Öner, Klasik Mantık, s. 175; Taylan, Mantık, s. 145; Emiroğlu, Mantığa Giriş, s. 197.
  • 102 Aster, Ernst von, Bilgi Teorisi ve Mantık, çev. M. Gökberk, İstanbul 1994, s. 148; es-Sadr, el- Üsüsü’l-Mantıkıyye, s. 14.
  • 109 Örnekler için bkz. Ebherî, Keşfu’l-Hakâik, s. 187; Kazvînî, er-Risâletü’ş-Şemsiyye, s. 165;et-Tahtânî, Tahrîru’l-Kavâidi’l-Mantıkıyye, s. 165; et-Tahtânî, Levâmiu’l-Esrâr, s. 248; el-Habîsî, eş-Şerh ale’t-Tehzîb, s. 150; el-Melevî, eş-Şerh ale’s-Süllem, s. 135; Gelenbevî,İsmail, Risâle fi’l-Kıyâs, İstanbul 1297, s. 16; Ayrıca bkz. el-Muzaffer, Muhammed Rıza,el-Mantık, Cilt: II. Beyrut 1980, s. 265; Taylan, Mantık, s. 147; Emiroğlu, Mantığa Giriş, s. 196; Yaren, Kıyasların Yapısı, s. 13-14.
  • 116 Yıldırım, Cemal, Mantık Doğru Düşünme Yöntemi, Ankara 1999, s. 28-29; Mantık El Kitabı, İstanbul 1976, s. 26-27.
  • 124 Öner, İlim ve Mantık, s. 44; Klasik Mantık, Ankara 1991, s. 173; Emiroğlu, Mantığa Giriş,125 Kaya, Mahmut, “İslam Düşüncesi ve Aristo Mantığı”, İlim ve Sanat, S. 7, Ankara, 1986, s. 51.
  • 126 Ebu Zehra, Muhammed, İslâm Hukuku Metodolojisi (Fıkıh Usûlü), çev. Abdulkadir Şener, Ankara 1986, s. 189.
  • 127 Şa’bân, Zekiyüddîn İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l Fıkh), çev. İbrahim Kâfi Dönmez, Ankara 1996, s. 126.
  • 130 Çelebi, İlyas, “Kelam Metodunun Ortaya Çıkışı, Gelişim Süreci ve Yeni Metot Arayışları”, İslami İlimlerde Metodoloji/Usul Meselesi I, İstanbul 2005, s. 249.
  • 132 Gazzâlî, Ebu Hâmid, el-Mustasfâ II (İslam Hukûkunda Deliller ve Yorum Metodolojisi), çev. Yunuş Apaydın, Kayseri 1994, s. 195.
  • 133 Türker, Sadık, Aristoteles, Gazali ile Leibniz’de Yargı Mantığı, İstanbul 2002, s. 238. 134 Şener, Abdulkadir, İslâm Hukuku Dersleri I, İzmir 1992, s. 85.
  • 136 Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, “Kıyas” md., İstanbul 2013, s. 309- 137 en-Neşşâr, Menâhicu’l-Bahs, s. 85; ayrıca bkz. Aydın, Nazar ve İstidlâl, s. 432-433.
  • 160 Düzgün, Şaban Ali, “Kelamda Delillendirme Yöntemleri”, Sistematik Kelam, Ankara 2011, 161 İbn Furek, Mücerred, s. 289-290.
  • 182 Bkz. En’am, 67/102; Ra’d, 13/16; Fâtır, 35/3; Zümer 39/62; Mü’min, 40/62.183 Ulutürk, Veli, Kur’an-ı Kerim’de Yaratma Kavramı, İstanbul 1995, s. 68.
  • Altıntaş, Ramazan, “Delil ve Delillendirme Yöntemleri”, Kelam El Kitabı, ed., Şaban Ali Düzgün, Ankara 2012.
  • Altıntaş, Ramazan, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, Pınar Yayınları, Birinci Basım, İstanbul Aristoteles, Metafizik, çev. Ahmet Arslan, Sosyal Yayınlar, İkinci Basım, İstanbul 1996.
  • Aristoteles, Organon II, Birinci Analitikler, çev. H. R, Atademir, MEB Yayınları, İstanbul 1996.Aristoteles, Organon V, Topikler, çev. H. R, Atademir, MEB Yayınları, İstanbul 1996. el-Askerî, Ebû Hilâl, el-Furûku fi’l-Luğati, Risâle Yayınevi, Beyrut 2002.
  • Aster, Ernst von, Bilgi Teorisi ve Mantık, çev. M. Gökberk, Sosyal Yayınlar, 3. Basım, İstanbul Atademir, Hamdi Ragıp, Aristo’nun Mantık ve İlim Anlayışı, AÜİF Yayınları, Ankara 1974.
  • Aydın, Hüseyin, Ebu’l-Hasen el-Eş’arî’de Nazar ve İstidlal, Fecr Yayınları, 1. Baskı, Ankara 2012. Bâkıllânî, Ebû Bekir, el-İnsâf, thk. İmadüddin Ahmed Haydar, Beyrut 1986.
  • Bâkıllânî, Ebû Bekir, et-Temhîd, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, Kahire 1947.
  • Bertrand, Alexis, Felsefe-i İlmiyye, çev. Salih Zeki, İstanbul 1333.Bingöl, Abdülkuddüs, “İstidlâl”, D.İ.A., Cilt: 23, İstanbul 2001.
  • Bingöl, Abdülkuddüs, Gelenbevî’nin Mantık Anlayışı, MEB Yayınları, İstanbul 1993.
  • Bolay, Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Akçağ Yayınları, 6. Baskı, AnkaraCâbirî, Muhammed Âbid, Arap-İslam Aklının Oluşumu, çev. İbrahim Akbaba, Kitabevi, İstanbul Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Ekin Yayınları, Ankara 1996.
  • Creighton, James Edwin, An Introductory Logic, London 1919. Cürcânî, Seyyid Şerif, Kitâbü’t-Ta’rîfât, Beyrut 2007.
  • Cürcânî, Seyyid Şerif, Şerhu’l-Mevâkıf, çev. Ömer Türker, Kırk Gece Yayınları, İstanbul 2011.
  • el-Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn, İnanç Esasları Kılavuzu (Kitâbül’l-İrşâd), çev. Adnan BülentBaloğlu, Sabri Yılmaz, Mehmet İlhan, Faruk Sancar, TDV Yayınları, 2. Baskı, AnkaraÇaldak, Hüseyin, “İlk Devir İslâm Dünyasında Akıl Yürütmelerin Mantık AçısındanDeğerlendirilmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 22, Aralık 2008, ss. 409-424.
  • Çaldak, Hüseyin, “İslâm Dünyasında Kullanılan Çıkarım Yöntemleri ve Mantıkî Yöntemlerle İlişkisi”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 37 (Güz 2008), ss. 177-194
  • Çankı, Mustafa Namık, Büyük Felsefe Lügatı, Cilt: II. İstanbul 1954.
  • Çelebi, İlyas, “Kelam Metodunun Ortaya Çıkışı, Gelişim Süreci ve Yeni Metot Arayışları”, İslami İlimlerde Metodoloji/Usul Meselesi I, Ensar Neşriyat, İstanbul 2005.
  • Çüçen, A. Kadir, Klasik Mantık (Mantığa Giriş), Asa Yayınları, Bursa 2004.
  • Demenhûrî, Ahmed, Risâletün fi’l-Mantık (Îzahu’l-Mubhem fî Meâni’s-Süllem), Beyrut 1996.
  • Demir, Hilmi, Delil ve İstidlâlin Mantıkî Yapısı-İlk Dönem Sünnî Kelâm Örneği, İSAM Yayınları, İstanbul 2012.
  • Düzgün, Şaban Ali, “Kelamda Delillendirme Yöntemleri”, Sistematik Kelam, Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, 5. Baskı, Ankara 2011.
  • Ebherî, Esîrüddin Mufaddal b. Ömer, Keşfu’l-Hakâik fî-Tahrîri’d-Dekâik, thk. H. Sarıoğlu, İstanbulEbû Zehra, Muhammed, İslâm Hukuku Metodolojisi (Fıkıh Usûlü), çev. Abdulkadir Şener, Fecr Yayınevi, 4. Baskı, Ankara 1986.
  • Emiroğlu, İbrahim, Klasik Mantığa Giriş, Elis Yayınları, Ankara 2004.
  • Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, “Kıyas” md., Ensar Neşriyat, 4. Basım, İstanbul 2013.
  • el-Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, el-İbâne ve Usûlü Ehli’s-Sünnet (Eş’arî Akaidi), Terc. Ramazan Biçer, Gelenek Yayıncılık, Birinci Basım, İstanbul 2010.
  • el-Eş’arî, Ebu’l-Hasan, İslâm İnanç Esasları, “el-İbâne ve an Usûli’d-Diyâne”, çev. Mehmet Ku- bat, İşrak Yayınları, İstanbul 2008.
  • el-Eş’arî, Ebu’l-Hasen, Kitâbü’-Lüma’ fi’r-Redd alâ Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida’, (thk. Hamûde Gurâba), Kahire 1955.
  • el-Eş’arî, Ebü’l-Hasen, Eş’arî Kelâmı (el-Lüma’ fi’r-Redd alâ Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida’), çev. Kılıçaslan Mavil, Hikmet Yağlı Mavil, İz Yayıncılık, İstanbul 2026.
  • el-Eş’arî, Risâle fî İstihsâni’l-Havz fî İlmi’l-Kelâm, thk. Richard, J. McCarty, Beyrut 1952. el-Habîsî, eş-Şerh ale’t-Tehzîb (Tecdîdü İlmi’l-Mantık içinde), Kahire t.y.
  • el-İsfahânî, er-Râgıb, Müfredât (Kur’ân Kavramları Sözlüğü), çev. Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu, İstanbul 2015.
  • el-İsfahani, Râğıb, Müfredât (Kur’ân Kavramları Sözlüğü), çev. Yusuf Türker, Pınar Yayanları,Gazali, Ebû Hâmid, el-Mustasfa II (İslam Hukûkunda Deliller ve Yorum Metodolojisi), çev. Yunuş Apaydın, Rey Yayıncılık, Kayseri 1994.
  • Gazzalî, Ebû Hâmid, İtikad’da Orta Yol (al-İktisâd fi’l-İ’tikâd), çev. Kemal Işık, AÜİF Yayınları, Ankara 1971.
  • Gazzâlî, el-Kıstâsü’l-Müstakîm, Dâru’l-Meşrık, 3. Basım, Beyrut 1986.Gelenbevî, İsmail, el-Burhân (Abdünnâfi tercümesi), İstanbul 1297. Gelenbevî, İsmail, Risâle fi’l-Kıyâs, İstanbul 1297.
  • Grünberg, Teo-Onart, Adnan-Grünberg, David-Turan, Halil, Mantık Terimleri Sözlüğü, Metu Yayınları, 3. Basım, Ankara 2003.
  • Güneş, Kamil, İslâmî Düşüncenin Şekillenişinde Akıl ve Nass, İnsan Yayınları, Birinci Baskı,Hallâf, Abdulvahhâp, İslâm Hukuk Felsefesi (İlmu Usûli'l-Fıkh), çev. Hüseyin Atay, AÜİF Yayanla- rı, Ankara 1985.
  • Hasırcı, Nazım, John Stuart Mill’in Tümevarım Anlayışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2005.
  • İbn Furek, Ebû Bekir, Mücerredu Makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasen el-Eş’arî, nşr. Daniel Gimaret, İsmail Köz-Ali Çetin, Mantık El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2016.
  • Kadi Abdülcebbar, Şerh Usûli’l-Hamse, thk. Ahmed b. el-Hüseyin, Kahire 1988.
  • Kaya, Mahmut, “İslam Düşüncesi ve Aristo Mantığı”, İlim ve Sanat, S. 7, Ankara, 1986.
  • Kazvînî, Necmuddin Ali b. Ömer el-Kâtibî, er-Risâletü’ş-Şemsiyye fi’l-Kavâidi’l- Mantıkıyye, Kumt.y.Lachelier, Jules, Tümevarımın Temeli Hakkında, çev. H. R. Atademir, İstanbul 1986. el-Melevî, eş-Şerh ale’s-Süllem (el-Mantıku’l-Munazzam içinde), Mısır t.y.
  • el-Muzaffer, Muhammed Rıza, el-Mantık, Cilt: II, Beyrut 1980.
  • en-Neşşâr, Ali Sami, Menâhicu’l-Bahs inde Müfekkirî’l-İslam, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, İskenderiyeNicod, Jean, Tümevarımın Mantıksal Temeli, çev. T. Yaren, İlâhiyat Yayınları, Ankara 2003. Öner, Necati, Klasik Mantık, AÜİF Yayınları, 6. Baskı, Ankara 1991.
  • Öner, Necati, Tanzimattan Sonra Türkiyede İlim ve Mantık Anlayışı, AÜİF Yayınları, AnkaraÖzlem, Doğan, Mantık (Klasik/Sembolik Mantık, Mantık Felsefesi), İnkılâp Yayınları, 6. Baskı,Razi, Fahreddin, Kelam’a Giriş (el-Muhassal), çev. Hüseyin Atay, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Birinci Baskı, Ankara 2002.
  • Ross, W. David, Aristoteles, çev. A. Arslan, İ. O. Anar, Ö. Yalçın-Kavasoğlu, Z Kurtoğlu, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2002.
  • es-Sadr, Muhammed Bâkır, el-Üsüsü’l-Mantıkıyye li’l-İstikrâ, Beyrut 1986.
  • Şa’bân, Zekiyüddîn İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l Fıkh), çev. İbrahim Kâfi Dönmez, TDV Yayınları, Ankara 1996.
  • Şener, Abdulkadir, İslâm Hukuku Dersleri I, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir 1992. Şık, İsmail, “Eş’arî’nin Kelam Metodu”, Dînî Araştırmalar, Cilt: 8, S. 24.
  • et-Tahtânî, Kutbuddîn Râzî, Tahrîru’l-Kavâidi’l-Mantıkıyye fî Şerh-i Risâleti’ş-Şemsiyye, Kum t.y. Taylan, Necip, Mantık Tarihçesi-Problemleri, MÜİF Vakfı Yayanları, İstanbul 1996.
  • Tehânevî, Muhammed Ali el-Fârûkî, Keşşâfu’l-İstilâhâti’l-Fünûn, thk. Lütfi Abdu’l-bedi, Kahire Topaloğlu, Bekir, Çelebi, İlyas, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İSAM Yayınları, İstanbul 2010.
  • Türker, Sadık, Aristoteles, Gazali ile Leibniz’de Yargı Mantığı, Dergâh Yayınları, İstanbul 2002. Ulutürk, Veli, Kur’an-ı Kerim’de Yaratma Kavramı, İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
  • Urmevî, Ebu’s- Senâ Siracuddin Mahmud b. Ebî Bekr, Metâliu’l-Envâr, İstanbul 1277.Vural, Mehmet, İslam Felsefesi Sözlüğü, Elis Yayınları, İkinci Basım, Ankara 2011.
  • Yar, Erkan, “Eşarî ve Metodolojisi”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10:2 (2005).
  • Yaren, Tahir, “İbn Sînâ’da Delil, Alâmet ve Firâset Kelimeleri Üzerine Bir Açıklama”, Uluslararasıİbn Türk, Hârezmî, Fârâbî, Beyrûnî ve İbn Sînâ Sempozyumu Bildirileri, 9-12 Eylül 1985, Yaren, Tahir, Kıyasların Yapısı, İlâhiyat Yayınları, Ankara 2003.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, “Delil”, D.İ.A., Cilt: 9, İstanbul 1994.
  • Yıldırım, Cemal, Mantık Doğru Düşünme Yöntemi, Bilgi Yayınevi, 3.Basım, Ankara 1999. Yıldırım, Cemal, Mantık El Kitabı, Gerçek Yayınevi, Birinci Baskı İstanbul 1976.
MAKALE İSTATİSTİKLERİ

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        



                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
 
                                                                                                                                                                                                        
                      
                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
LINKS

                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    

                                                                                                                                                                                                        
     Last issue
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
         Previous issues
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    Article Statistics
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 

                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        




                                                                                                                                                                                                        


                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        



                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
Share