Author:
Abstract
Prens Sabahaddin’i toplumsal yapı meselesi üzerine düşünmeye sevk eden en önemli nedenlerden biri, yüzyıllardır Batlılaşma yönünde reformlar yapan Osmanlı Devlet’nin gerilemeden kurtarılamayışı ve Batlı bir ülke haline getrilemeyişidir. Prens Sabahaddin, bu başarısızlığı yapılan tüm reformların meselenin kökenine inmeyen şekilsel reformlar olmaktan öteye gidememesine bağ- lamaktadır. Ona göre, ülkenin ihtyaç duyduğu şey, daha radikal bir değişiklik olan toplumsal yapı değişikliğidir. Toplumsal yapının belirlenmesi, bir yapıdan diğerine geçmenin nasıl mümkün olacağı gibi konularda Prens Sabahaddin’in rehberi, hemen her görüşünde olduğu gibi Le Play’in Science Sociale Ekolü’nün görüşleri olmuştur. Prens Sabahaddin’e göre, ülkedeki reformcular her ne kadar yenileşme konusunda samimi amaçlar gütmüş olsalar da Tanzimat’tan beri esaslı bir reformun nasıl gerçekleştrilmesi gerektğini ve yıllardır toplumsal yapıyı değiştreceği zannedilen “hürriyet, meşrutyet ve eğitm” gibi kavramların toplumsal yapıyı değil, toplumsal yapının bunları meydana getrdiğini anlayamamışlardır (Prens Sabahaddin, 2007f: 389). Sosyologlar, psikologlar, ekonomistler ve flozoflar, toplumsal meseleleri analiz ederken her meselede temel belirleyici olanın toplumsal yapı olduğu gerçeğini gözden kaçırmakta; bundan dolayı meselelerin özüne hiçbir zaman nüfuz edememekte ve toplumsal yapının sonuç- larını, sebep zannetmektedirler. Aynı hatayı geçmişteki reformcularda, devlet adamlarında ve siyasal part programlarında da görmek mümkündür (Prens Sabahaddin, 2007f: 392). Prens Sabahaddin’e göre, Osmanlı Devlet’nde Bat’daki gibi mükemmel karayolları, demiryolları, limanlar, kanallar, okullar yapmakla Batlılaşılacağı zannedilmektedir. Oysa, nasıl Doğu’nun geri kalmışlığı yoksulluktan, eğitmsizlikten ve kötü yönetmden kaynaklanmıyorsa, Bat’nın gelişmişliği de okullarından, yollarından ya da siyasal yönetminden kaynaklanmamaktadır. Bilgisizlik veya bilgi düzeyinin yüksekliği, iyi veya kötü yönetlmek, neden değil sonuç- tur. Doğu ile Bat arasında bu kadar gelişmişlik farkının bulunmasının nedeni, Doğu’da cemaatçi toplum yapısının, Bat’da ise bireyci toplum yapısının egemen olmasıdır (Prens Sabahaddin, 2007f: 394). Prens Sabahaddin, Osmanlı’nın Batlılaşma anlayışına ilişkin son derece önemli tespitlerde bulunmuştur. Ancak onun savundukları da, daha radikal bir zihniyet ve toplumsal yapı değişikliğini öngörmekle birlikte, esasında yine Batlı bir modelin olduğu gibi uygulanmasından başka bir şey olmayacaktr. Prens Sabahaddin’e (2007f:399) göre; “… Garbın tefevvuk-ı hakikisini temin eden ve bütün o tezahürat-ı fkriye, siyasiye ve iktsadiye altnda gizli kalan teşekkül-i infrâdî mekanizmasına nüfuz etmek; muhit-i ictmâimizi de o istkamete tadil ve ıslaha çalışmak elzem!”dir. Yani, toplumsal yapıyı Bat’nın gelişiminin arkasındaki en önemli neden olan bireyci yapı model alınarak değiştrmek, ülkenin içinde bulunduğu sıkıntları aşmak için izlenmesi gereken yol olmalıdır. Prens Sabahaddin’in “bireyci yapı” ile kastetği, Anglo-Sakson toplum yapısıdır.
Keywords
Abstract
In this study, with Prince Sabahaddin’s noton of social structure, the social structure of Turkey and his opinions and recommendatons about how to change this structure is explained. Prince Sabahaddin’s classifcaton of social structure; his opinions about the interest of the society in religion, intellectual accumulaton and educaton is involved in the content of the study too. Within the opinions that are defended by Prince Sabahaddin, the noton of social structure has a special place; since his opinions rely on the thesis that, Turkey needs a radical change on it’s social structure. According to him, westernizaton reforms, carried out in order to prevent the decline of the country, is inefcient; since communitarian and statst structure, which is basic characteristcs of the society, poses a problem against the success of reforms. As long as community structure stays the same, it must be begun with educaton to big change, instead of generalizing the existng educaton, with Anglo Saxon –style, individualistc educaton model, the social structure of Turkey must be evolved from being communitarian to individualist