Author :
Abstract
Bu makalede Türk sosyolojisinin temel meselelerine dair yaklaşımları nedeniyle milliyetçi olarak nitelendirilen en önemli ilim adamlarından olan Erol Güngör’ün, Türkiye’de sosyolojinin kurucusu ve milliyetçi ekolün ilk temsilcisi olan Ziya Gökalp’e yönelik eleştirel yorumları ve değerlendirmeleri incelenmektedir. Makalenin amacı Erol Güngör’ün Gökalp’in Türk toplumunun ve sosyolojisinin bazı önemli meseleleriyle ilgili fikirlerine yönelik eleştirel yorumlarını tasnif etmek, incelemek ve değerlendirmektir. Güngör’ün, Ziya Gökalp’in, modernleşme ve batılılaşma anlayışına, din, kültür ve medeniyet ve milliyetçilik anlayışına bazı yönlerden tenkitlerde bulunduğu görülmektedir. Ancak bu tenkitlerin niteliğine bakıldığında kesinlikle gerek Türk sosyolojisi gerekse milliyetçi ekolün öncüsü olması yönleriyle Gökalp’in değerinin inkâr edilmediği, bilakis onun Türk sosyolojisi ve Türk milliyetçiliği açısından kıymetinin takdir edildiği anlaşılmaktadır. Gökalp ile Güngör’ün yaşadığı dönem arasındaki zamansal farklılığın yanı sıra, bu zaman sürecinde Türk toplum hayatında ve siyasî hayatta önemli değişmelerin olduğu bilinmektedir. Bu nedenle Güngör’ün eleştirilerinin Gökalp düşüncesini ve sosyolojisini revize etmek, eksik yönlerini tamamlamak ve cumhuriyetin kuruluş döneminde yaşanan sürece uygun bir şekilde üretilen pratik bazı fikir ve uygulamaların günün şartları içerisinde yeniden değerlendirilmesi şeklinde anlaşılmalıdır.
Keywords
Abstract
This article is studying Erol Gungor’s critical interpretation, one of the most important scholars who are considered nationalist because of his approaches to the main issues of Turkish sociology, of Ziya Gokalp, the founder of Turkish sociology and the first representative of nationalist school in Turkey. The aim of the article is to classify, analyze and evaluate the criticisms of Erol Gungor about Gokalp's ideas about some important issues of Turkish society and sociology. Erol Gungor has been criticized for Gokalp's understanding of modernization and westernization, understanding of religion, understanding of culture and civilization, and understanding of nationalism. However, when the quality of these criticisms is examined, it is seen that Gungor certainly does not deny the value of Gokalp as a pioneer of nationalist school in terms of Turkish sociology, even, that he is not disregarded in terms of Turkish sociology and Turkish nationalism. Because it is known that in addition to the temporal difference between Gökalp and Güngör's time, there are important changes in Turkish society and political life during this period of time. For this reason, Gungor's criticisms should be understood as revising Gökalp's thought and sociology, completing the missing aspects and evaluating some practical ideas and practices that are produced in accordance with the social problems of the republic's establishment period.
Keywords
- Ağaoğlu, Ahmet (1972). Üç Medeniyet, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
- Alptekin, M. Yavuz (2008). “Erol Güngör”, Türkiye’de Sosyoloji, II. Cilt, Derleyen: M. Çağatay Özdemir, Ankara: Phoenix, ss. 425-465.
- Alver, Köksal (2013). “Erol Güngör’ün Sosyolojik İzdüşümü”, TYB Akademi, Yıl 3, Sayı 9, 2013, ss. 95-103.
- Amman, M. Tayfun & İ. Hira (2017). “Yolların kavşağında Duran Bir Sosyal Bilimci: Erol Güngör ve Din Sosyolojisine Katkıları”, İslami İlimler Dergisi, Cilt 12 Sayı 1, Bahar 2017, ss. 139162.
- Amman, M. Tayfun (2009). “Örnek Bir Akademisyen ve Türk Aydını Olarak Erol Güngör”, Kültür Ocağında Bir Mütefekkir Erol Güngör, editör: M.Tayfun Amman, İstanbul: Kocav Yayınları, ss. 271-286.
- Arslantürk, Zeki (2009). “Türk Sosyolojisi ve Erol Güngör”, Kültür Ocağında Bir Mütefekkir Erol Güngör, editör: M. Tayfun Amman, İstanbul: Kocav Yayınları, ss. 153-154.
- Başak, Suna (2010). “Erol Güngör’ün Modernleşmeye Bakışı ve Modernleşme Bağlamında Oluşturduğu Aydın Tipolojisi”, Prof. Dr. Erol Güngör’ün Anısına Sosyal-Kültürel-SiyasalEkonomik-Dinsel Açıdan Türkiye’de Değişim Sempozyumu, 2010, Ankara: Gazi Üniversitesi Rektörlüğü, ss. 111-144.
- Bilgin, Vedat (2010). “Bir Düşünür Olarak Erol Güngör’ün Dünyası” Prof. Dr. Erol Güngör’ün Anı- sına Sosyal-Kültürel-Siyasal-Ekonomik-Dinsel Açıdan Türkiye’de Değişim Sempozyumu, 2010, Ankara: Gazi Üniversitesi Rektörlüğü, ss. 325-336.
- Çapcıoğlu, İhsan (2015). “Erol Güngör Düşüncesinde Ahlakın Temellendirilmesi ve Sosyal Ah- lak”, Geçmişten Geleceğe Ahlak (ed. Asife Ünal), Bartın: Bartın Üniversitesi Yayınları, ss. 183-189.
- Eröz, Mehmet (1983). Milli Kültürümüz ve Meselelerimiz, İstanbul: Doğuş Yayın Dağıtım.
- Ersal, Aytekin (2012). Türkiye’de Ulus-Devlet ve Ziya Gökalp, Mümtaz Turhan, Erol Güngör, İs- tanbul: Ötüken Neşriyat.
- Günay, Ünver (1989). “Ziya Gökalp ve Din Sosyolojisi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens- titüsü Dergisi, Sayı 3, ss. 223-237.
- Güngör, Erol (1974). “Elli Yıl Sonra Gökalp”, Ortadoğu, Başmakale, 9 Kasım 1974.
- Güngör, Erol (1975). Türk Kültürü ve Milliyetçilik, İstanbul: İrfan Matbaası.
- Güngör, Erol (1976a). “Ziya Gökalp ve ‘Türkçülükte Din’ Meselesi”, Atsız Armağanı, İstanbul: Ötüken Yayınevi, ss. 267-280.
- Güngör, Erol (1976b).”Yüzüncü Yılında Gökalp”, Ortadoğu, Başmakale, 25 Mart 1976.
- Güngör, Erol (1992). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Güngör, Erol (1993a). Dünden Bugünden Tarih-Kültür-Milliyetçilik, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Güngör, Erol (1993b). Sosyal Meseleler ve Aydınlar, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Gürsoy, Şahin ve Çapcıoğlu, İhsan (2006), "Bir Türk Düşünürü Olarak Ziya Gökalp: Hayatı, Kişiliği ve Düşünce Yapısı Üzerine Bir İnceleme", Ankara Ü. İlahiyat F. Dergisi, Cilt XLVII, Sayı 2, ss. 89-98.
- Heyd, Uriel (1980). Türk Milliyetçiliğinin Temelleri, çev.Cemil Meriç, İstanbul: Sebil Yayınevi.
- Kadri, Hüseyin Kazım (1989). Ziya Gökalp’in Tenkidi (Ziya Gökalp ve Türkçülüğün Esasları), Ha- zırlayan: İsmail Kara, İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Kayalı, Kurtuluş (2005). Düşüncenin Coğrafyası 1: Toplumdan Soyutlanmış Düşünce ve Direnç Potansiyeli, Ankara: Deniz Kitabevi.
- Oral, Mustafa (2006). “Çağdaşları Tarafından Ziya Gökalp’in Eleştirisi”, ÇTTAD, V/12, 2006, ss. 21–34.
- Özakpınar, Yılmaz (2007). Kültür ve Medeniyet Üzerine Denemeler, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Sezer, Baykan (1991). “Türk Sosyolojisinin Önündeki Sorunlar”. 75. Yılında Türkiye'de Sosyoloji, ed. İ. Coşkun, Ankara: Bağlam Yayınları ss. 7-12.
- Subaşı, Necdet (1995). Türk Aydınının Din Anlayışı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Topal, Şevket (2012). “Ziya Gökalp’in İçtimâi Usûl-i Fıkıh Önerisi ve İzmirli İsmail Hakkı’nın Karşı Eleştirisi”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012/ 2, ss. 725.
- Tuna, Korkut (2002). Yeniden Sosyoloji. İstanbul: Karakutu Yayınları.
- Türkdoğan, Orhan (1987). Ziya Gökalp Sosyolojisinin Temel İlkeleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Ülken, Hilmi Ziya (1979). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, 2. Baskı, İstanbul: Ülken Yayınları.
