Author :
Abstract
Afganistan, üçüncü Halife Hz. Osman döneminde İslamiyet ile tanışmış ve İslam dinini benimsemiştir. Her toplumda olduğu gibi Afganistan'ın geleneksel toplumu için de din vazgeçilmez bir unsur olup hayatın hemen hemen her alanında kendini göstermektedir. Dinin temsilcisi olarak mollalar da toplumda önemli bir konum ve etkinliğe sahiptir. Molla dinî otoritelerin ideal tipi olarak toplumda oldukça saygınlık ve itibar sahibidir. Afganistan’da dini otoriteler; molla, Mevlevi, damla, ahund, mevlana, molla imam ve hatip olarak isimlendirilmektedir. Bunlar aslında birer ilmi unvan olup belli seviyeleri gösterir. Bu unvanlar ilmi aşamaları ve seviyeleri tamamladıktan sonra kazanılmaktadır. Molla bir yandan ilmi bir unvan olup diğer yandan din adamlarının genel ismidir. Afganistan toplumunda molla, dini, sosyal, kültürel ve politik olarak oldukça önemli etkinliğe sahip olup toplumda önemli fonksiyonları icra etmektedir. Molla; imamlık, hatiplik, camide çocuklara din dersleri vermek, dini medreselerde ders vermek, devlet okullarında din dersleri vermek, dini tören ve merasimleri yerine getirmek, devlet memurlarının bazı işlerini yürütmek, mutemetlik, arabuluculuk, müftülük görevi ve yerel davaların çözümü, gelenek ve göreneklerin korunması ve yaşatılması gibi birçok fonksiyonları icra etmektedir.
Keywords
Abstract
Afghanistan has met Islam during the third Caliph Hz.Osman era and has adopted the religion of Islam. As in every society, religion is an indispensable element for the traditional society of Afghanistan and it manifests itself in almost every aspect of life. As representatives of religion, Mollas have an important position and efficiency in society. Molla is highly regarded and respected in society as the ideal type of religious authorities. Religious authorities in Afghanistan: Named as molla, mavlawi, damolla, akhund, mavlana, molla imam and khatib. These are actually scholar titles and show certain levels. These titles are earned after completing the scholarly stages and levels. Molla is a scholar title on the other hand it is the general name of the religious scholars. In Afghanistan society molla has very important religious, social, cultural and politically has quite important efficiency and performs important functions in the society; Performs functions such as imam, khatib, giving religious lessons to children in the masjid, giving religious lessons in madrasas, giving religious lessons in government schools, performing in religious events and ceremonies, conducting some of the civil servants' duties, trusteeship, mediation, performing fatwa duty and solving local cases, preserving and keeping alive of traditions and customs and many other functions.
Keywords
- ALGAR, Hamid. “Molla”. TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2005, C.
- BAYRAKTAR, Faruk (1999)."Yaygın Eğilimde Din Öğretimi". Türkiye'de Din Eğitimi ve Öğretimi (İzmir 4-6 Aralık 1998 Sempozyumu), Türk Yurdu Yayınları, Ankara.
- BİLEN, Mehmet (2007)“Din Görevlilerinin Hadis Bilgileri Üzerine”, İslami İlimler Dergisi, C.2, Sayı:2, İzmir.
- BOYNUKALIN, Mehmet. “Tebliğ”. TDV İslâm Ansiklopedisi(DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011, C.40. 218-219.
- CANDAN, Abdulcelil, (2011). Ulemanın Gücü, Bilge Adamlar Yayınları, Van.
- ÇAĞRICI, Mustafa. “da‘vet”. TDV İslâm Ansiklopedisi(DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994,
- ESPOSİTA, John I., (1987), Islam in Asia, Oxford Press, New York.
- FURKANİ, Mehterhan, (2018), “Afganistan ve Pakistan'daki mescit ve camilerin tarih sürecinde eğitsel, sosyal ve kültürel alanlardaki fonksiyonları”(Malatya 08-09 Ekim 2018 Uluslararası cami sempozyumu), İnönü Üniversitesi Yayınları No: 40, Ankara,
- GERDİZİ, (hş.1363/1984), Ebu Said Abdulhay b. ed-Dahhak b. Mahmüd (ö. 453/1061), Zeynu'I·Ahbar, (tsh. Abdülhay Habibi) nşı: Dunya-yi Kitab, Tehran.
- GEYLANİ, Asad (1986). El İmam El Mawdodi, Hayata, Dawatahu wa cihadahu, İslamik poblication, Lahor.
- ĞUBAR, Mir Ğulam Mohammad, (1967). Afganistan Der Mesir-i Tarih, 1, Merkezi Neşr-i İnkilab.
- HAMİDİ, Muhammed Sadık, (2013), “Doğu ve Güneydoğu Medreselerinin Mahiyeti ve Ders Müfredatının Islah Önerisi”, Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler, M. Ş. Ü. Yayınları, Muş.
- Farheng-i Luğat Amiyane-i Cemalzade, Erişim Tarihi:04.03.2020. https://www.vajehyab.com/?q=%D9%85%D9%84%D8%A7&t=like&s=20&f=dehkhoda,
- KAYA, Abdusamet, (2017). Medrese Kökenli İmamlar İle İlahiyat Fakültesi Mezunu İmamların Din Anlayışlarının Karşılaştırmalı Analizi (Diyarbakır Örneği), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- KEMÂLUDDİN, Sahailla, (2005). Afganistan’da Ortaokul ve Liselerde Din Eğitimi ve Öğretimi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
- KÜÇÜKAŞCI, Mustafa Sabri “İmam”. TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000, C.22, 178-181.
- MAZHARİ, Nasiruddin (2013). “Günümüz Afganistan Medreselerinde Din Eğitim”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstem, Yıl:11, Sayı: 21. Konya.
- MENSCHİNG, Gustav (1994). Dini Sosyoloji, Çev: Mehmet Aydın, Din Bilimleri Yayınları, Konya.
- MÜNECCİMZÂDE, (2012). Herat Der Güzergâh-ı Tarih, www. khawaran.com, Erişim Tarihi: 02.05.2020.
- SHOKURİ, Mohammad Jan, (1969). Farhangi Zaboni Tociki, Moskva.
- SUBAŞI, Necdet, (, 2014). Din Sosyolojisi, Dem Yayınları, İstanbul.
- TİMURTAŞ, Abdulhadi, (2008). Botan Müderrislerinin Piri Molla Muhammed Zıvıngi, Kent Yayınları, İstanbul.
- ULUÇAY, Çağatay, (1977). İlk Müslüman Türk Devletleri, M.E.B Yayınları, İstanbul.
- MARUF, ZOKİR, (1981). Uzbek Tilining İzohli Lughati, III, Rus tili, Moskova.
- YALAR, M. (2012). “Seyda, Mela ve Feqilerin Bölgenin Dini ve Kültürel Hayatındaki Yeri”. Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler, Muş.
- YILDIRIM, Ergün, (1999). Değişen Din Anlayışının Sosyolojisi, Bilge Yayınları, İstanbul.
- Yılmaz, Hüseyin (2001). “Yaygın Din Eğitimi Kurumları ve Toplumsal Barış”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.5, Sayı: 2, Sivas.
- YÜKSEL, Müfid, (1993). Kürdistan’da Değişim Süreci, Sor Yayıncılık, Ankara.
