Author :
Abstract
Horarasan-Maveraünnehir bölgesindeki Hanef kelamının (Maturidîlik) etki alanı, uzun süre bu bölgeyle sınırlı kalmıştır. VI/XII. yy’da Selçukluların Irak, Şam ve Anadolu bölgelerine yönelmesi bu Hanef kelam ekolünün sonraki serüvenine de doğrudan etkide bulunmuştur. Selçuklu kuvvetleri öncülüğünde batıya göç eden doğulu Hanefiler, tesis edilen medreselerle dini-bürokratik kurumlarda aldıkları görevlerle bölgeye yerleşmişlerdir. Bu göçlerle paralel şekilde batıya taşınan Mâturîdî kelamı, bu süreçte farklı pek çok kanalla yayılma imkanı bulmuştur. Mısır bölgesinde kaleme alınmış olan el-Akîdetü’t-Tahâviyye eseri de bu Mâturîdî yayılımın sağlandığı kanallardan biridir. Bu makalede, söz konusu bu eserin bat bölgesinde Maturidîliğin yayılmasındaki rolü ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
Domain of Hanaf Theology School (Maturidism) in Khorassan and Transoxiana limited for a long tme with this place. The migraton of the Seljuqs to Iraq, Syria and Anatolia in the 6th/12th century has an affect on the next adventure of Hanaf Theology School. Thanks to mission of the madrasahs and other insttutons, eastern Hanaf scholars who migrated Seljuqs lead setled in this region. In this process, Maturidi Theology moved to the westward fnd the possibility to spread in many ways. One of these ways al-Aqidah al-Tahawiyyah that was writen in Egypt. In this artcle, I will atempt to demonstrate the impact of al-Aqidah al-Tahawiyyah on the spread of Maturidism in westward.
Keywords
- Bedir, Murteza (2011). “Hanefi Mezhebinin Abbasi Bağdat’ında Yükselişi ve Zayıflaması”, İslam Medeniyetinde Bağdat Uluslararası Sempozyumu, 7-8-9 Kasım 2008, ss. 621-632.
- Eyub Ali, K. M. (1990). “Tahaviyye”, çev. Ahmet Demirhan, İslam Düşüncesi Tarihi, İstanbul: İnsan Yay, I/279-293
- ---------, Usûlu’d-Dîn, Süleymaniye Kütüphanesi-Bağdatlı Vehbi, no. 2028, vr. 103b-135a.
- el-Hindî, Sirâcuddîn Ebû Hafs ‘Ömer b. İshâk (2009). Şerhu ‘Akîdeti’l-İmâmi’t-Tahâvî, Kahire: Dâratu’l-Karaz.
- İbn ‘Asâkir, Ebu’l-Kâsım ‘Ali b. Hasan (1995). Târihu Medineti Dımaşk, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
- İbn Hacer el-‘Askalânî, Ebu’l-Fadl Şihâbuddîn Ahmed b. ‘Ali (1969). İnbâ’u’l-Ğumr bi Enbâ’i’l- ‘Umr, Kahire: Lecnetü İhyâ’i’t-Türâsi’l-İslâmî.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâ‘îl b. ‘Ömer (2003). el-Bidâye ve’n-Nihâye, Kahire: Dâru Hecr.
- İbn Kutluboğâ, Zeynuddîn Ebu’l-Fidâ Kâsım (1992). Tâcu’t-Terâcim fî Tabakâti’l-Hanefîyye, Dı- maşk: Dâru’l-Kalem.
- İbnu’l-‘Adîm, Kemâluddin Ebu’l-Kâsım ‘Ömer b. Ahmed (1996). Zübdetü’l-Haleb min Târihi Ha- leb, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
- İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasan ‘İzzuddîn ‘Ali b. Muhammed (1987). İslam Tarihi: el-Kâmil fi’t-Tarih Ter- cümesi, çev. Abdülkerim Özaydın, İstanbul: Bahar Yay.
- Kalaycı, Mehmet (2012). “Eşarilik ve Maturidiliği Uzlaştırma Girişimleri: Tacüddin es-Sübki ve Nuniyye Kasidesi", Dini Araştırmalar Dergisi, c.14, sayı: 40, ss. 112-131
- ---------, (2013). Tarihsel Süreçte Eşarilik Maturidilik İlişkisi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
- ---------, (2015). Osmanlı Sünniliği. Ankara: Otorite Yayınları.
- el-Kâsânî, ‘Ala’uddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd (1986). Bedâ’i‘u’s-Sanâ’i‘ fî Tertîbi’ş-Şerâ’i‘, Beyrut.
- el-Kureşî, Muhyiddîn Ebû Muhammed ‘Abdulkâdir İbn Ebi’l-Vefâ (1993). el-Cevâhiru’l-Mudiyye fi Tabakâti’l-Hanefîyye, Kahire: Hecr li’t-Tibâ‘a ve’n-Neşr.
- Kutlu, Sönmez (2010). “Timur Dönemi ve Sonrası Kelami Edebiyatın Türkistan Sahası Kaynakla- rı”, e-Makalat Mezhep Araştırmaları, III/1 (Bahar 2010), ss. 7-41.
- ---------, (2011). Türkler ve İslam Tasavvuru, İstanbul: İSAM Yayınları.
- Madelung, Wilferd (1991). “Maturidiyya”, The Encyclopaedia of Islam: New Edition, E. J. Brill, Leiden, VI/847.
- el-Makrîzî, Takiyuddîn Ahmed b. ‘Ali (1998). el-Mevâ‘iz ve’l-İ‘tibâr bi Zikri’l-Hıtati ve’l-Âsâr, Ka- hire: Mektebetü’l-Medbûlî.
- en-Nesefî, Ebu’l-Mu‘în Meymûn b. Muhammed (1993). Tabsıratu’l-Edille fi Usûli’d-Dîn, Ankara: DİB Yay.
- en-Nu‘aymî, Ebu’l-Mefâhir Muhyiddîn ‘Abdülkâdir (1990). ed-Dâris fi Târihi’l-Medâris, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
- Sıbt İbni’l-‘Acemî, Ebu’l-Vefâ Burhânuddîn İbrâhîm b. Muhammed (1996). Kunûzu’z-Zeheb fi Târihi Haleb, Halep: Dâru’l-Kalemi’l-‘Arabî.
- et-Temîmî, Takiyyuddîn b. ‘Abdilkâdir (1983-1989). et-Tabakâtu’s-Seniyye fi Terâcimi’l- Hanefîyye, Riyad: Dâru’r-Rifâ‘î.
- Tsafrir, Nurit (2004). The History of an Islamic School of Law: The Early Spread of Hanafism, Cambridge: Harvard University Press.
- ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebû ‘Abdillah Muhammed (1990). Târihu’l-İslâm, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l- ‘Arabî.
