Author :
Abstract
Sosyolojinin temel tartışma konularından biri de toplumsal farklılaşma olgusudur. Türk toplumu, dinin özünden gelmeyen ama sosyolojik olarak oluşmuş, tarihten gelen Alevi-Sünni farklılaşmasına sahiptir. Esasında Müslümanlar topluluklar arasında ortaya çıkan farklılaşmalara dayalı çatışmaların boyutları, çoğu kere farklı din mensupları ile yaşadıkları çatışmanın da ötesine geçmiştir. Tarihsel olarak bu davranış ortaya çıktığı gibi, güncel olarak da yaşanmaktadır. Dinin özünden gelmeyen, sosyolojik oluşan bu farklılaşmaları incelemeden bugünkü Alevi-Sünni farklılığını anlamak mümkün olmasa gerektir. İşte bu çalışma, Anadolu’da inanca dayalı olarak oluşmakla beraber siyasi, sosyal ve kültürel dinamiklerin biçimlendirdiği bir gerçeklik olarak beliren ve günümüzde varlığını devam ettiren Alevi-Sünni farklılaşmasının sosyolojik boyutlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Keywords
Abstract
One of the main discussion topics of sociology is the social differentaton phenomenon. Turkish society has alevi sunni differentaton which is coming not from essence of religion but from the history that has formed sociologically. In fact, dimension of the conflicts based on differentaton arising between Muslim societes goes beyond the conflict with different religions. As this behaviour occurs historically, it also takes place currently. It is not possible to understand Alevi-Sunni differences without examining the differentatons which occurs sociologically and which is not coming fram the essence of religion. Therefore in this study the sociological aspects of the differentaton of Alevi-Sunni which is both based on the belief in Anatolia and with the reality which is shaped by politcally, socially and cultural dynamics are aimed to be put forward.
Keywords
- Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014.
- Aktay, Yasin, Türk Dininin Sosyolojik İmkânı-İslam Protestanlığı ve Alevilik, İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
- Aktan, Coşkun Can–Dileyici, Dilek -Saraç, Özgür , “Osmanlı Tarihinde Vergi İsyanları II”, Süley- man Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Yıl: 2003, C. 8, S. 1, (ss.1-25).
- Alkan, Mustafa, “Hacı Bektaş-ı Veli Tekkesine Nakşibendi Bir Şeyhin Tayini: Merkezi Bir Da- yatma ve Sosyal Tepki”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2011/57, (ss.213-223)
- Atalan, Mehmet, “Hz. Muhammed’in Vefatından Sonraki Hilafet Tartışmaları”, FıratÜniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9:2 (2004), (ss.55-68).
- Arabacı, Fazlı, Türkiye’de Tetiklenen Fay Hattı Alevi-Sünni Farklılaşması, Ensar Yayınları, İstan- bul 2015
- ___________, Aleviliğin ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutları, Etüt Yayınları, Samsun 2000.
- Arslan, Mustafa, Sosyo-Dini Farklılaşma ve İslam, Eski Yeni Yayınları, Ankara 2013.
- Ateş, Toktamış, Osmanlı Toplumunun Siyasal Yapısı, Filiz Kitabevi, İstanbul 1991.
- Aydın, Cüneyd-Genç, Ahmet, “Kur’an’ın Sunduğu Zihniyet Değişimine Karşı Bir Direniş Örneği Olarak Kalıp Yargı ve Ön Yargılar”, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 36, Samsun 2014, (ss.167-184).
- Bal, Hüseyin, Alevi-Bektaşi Kültürü, Fakülte Kitabevi, Isparta 2002.
- Beşirli, Mehmet, “Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılmasından Sonra Tokat ve Çevresinde Güvenlik So- runu”, Tarih İncelemeler Dergisi, C.XVIII, S.1, Temmuz 2003, (ss. 15-43).
- Bozkurt, Fuat, Çağdaşlaşma Sürecinde Alevilik, Kapı Yayınları, İstanbul 2006.
- Büyükcan Sayılır, Şeyda, “Türkiye’de Konar Göçerlerin Sosyo-Tarihsel Yapıları”, Hacettepe Üni- versitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2013 Güz (19), (ss.23-38).
- Canpolat, Cemal, Osmanlı’nın Manevi Temelini Oluşturan Gerçek, Dervişler-Babalar ve Bektaşi Dergâhları, Markiz Yayınları, İstanbul 2011.
- Efe, Adem, “Alevi Sünni Farklılaşması ve Bütünleşmesi: Ballıca Kasabası ve Sünnetçiler Köyü Ör- neği”, Uluslar Arası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu I, SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, Isparta 2005, s. 310-312.
- Eğri, Osman, “Yeniçeri Ocağının Manevi Eğitimi ve Bektaşilik”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Cilt: VIII, sayı: 24, 2002, (ss.113-131).
- Ekinci, Mustafa, Anadolu Aleviliği’nin Tarihsel Arka Planı, Beyan Yayınları, İstanbul 2002.
- Ali Rıza Gökbunar, “Celali Ayaklanmalarının Maliye Tarihi Açısından Değerlendirilmesi”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi, Cilt:14 Sayı:1, Yıl: 2007, (ss.1-24).
- Gölbaşı, Haydar, “Modernleşmeye Engelleyen Arkaik Bir Çatışma Sorunu: Alevi-Sünni Çatışma- sının Arka Planı”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, 2008, (ss.39-61).
- Günay, Ünver, Din Sosyolojisi Dersleri, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 1996. ____________, “XV. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Sosyo-Kültürel Yapı, Din ve Değişme”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:14, Yıl: 2003/1, (ss. 21-48).
- Gürsoy, Şahin-Kılıç, Recep, Türkiye Aleviliği, Nobel Yayınları, Ankara 2009.
- Kala, Arif, Sorgulama, Tepki, Uzlaşı” Elazığ Alevileri Üzerine Alan Araştırması, Dumlupınar Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Kütahya 2007.
- Keskin, Mustafa, Kentleşme Sürecinde Alevilik, Özgün Ofset, İstanbul 2009.
- Kutlu, Sönmez, Mezhepler Tarihine Giriş, Dem Kitabevi, İstanbul 2008.
- ____________,Çağdaş İslami Akımlar ve Sorunları, Fecr Yayınları, Ankara 2008.
- Küçük, Abdurrahman- Küçük, Mehmet Alparslan, Türkistan’dan Türkiye’ye Alevilik-Bektaşilik (Dinler Tarihi Açısından Bir Yaklaşım), Berikan Yayınevi, Ankara 2011.
- Küpeli, Özer, “Osmanlı-Safevi Münasebetlerine Dair Türkiye'de Yapılan Çalışmalar Hakkında Birkaç Not ve Bir Bibliyografya Denemesi”, Tarih Okulu, Ocak – Nisan 2010, Sayı VI, (ss.17-32).
- Melikoff, İrene, Hacı Bektaş-Efsaneden Gerçeğe, (Çev. Turan Alptekin), Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2009.
- _____________, “Bektaşilik/Kızılbaşlık: Tarihsel Bölünme ve Sonuçları”, Alevi Kimliği (Editörler: T. Olsson-E. Özdalga-C. Raudvere), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010.
- Ocak, A. Yaşar, Türk Sufiliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
- Onat, Hasan, “Kızılbaşlık Farklılaşması Üzerine”, İslamiyat Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, Temmuz-Eylül 2003, (ss. 111-126).
- Ortaylı, İlber, Gelenekten Geleceğe, Alkım Yayınları, İstanbul 2007.
- Rahman, Fazlur, Tarih Boyunca İslami Metodoloji Sorunu, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 1995.
- Sinanoğlu, A. Faruk, “Yeniden Yapılanma Sürecinde Üst Kimliğin Belirginleşmesi: Sünnilik ve Alevilik”, Hikmet Yurdu, Yıl: 1, S.2, Temmuz-Aralık/2008, (ss.25-35).
- Türkdoğan, Orhan, Türk Toplumunda Aydın Sınıfın Anatomisi, Timaş Yayınları, İstanbul 2003.
- _____________, Alevi-Bektaşi Kimliği, Timaş Yayınları, İstanbul 1995.
- Yapıcı, Asım, “İçimizdeki Öteki: Kimlik ve Ön Yargı Kıskacında Sünni-Alevi İlişkileri”, Dem Dergi, Yıl:2 Sayı:6, 2009,(ss. 52-59).
- Yar, Erkan, Alevi-Bektaşi Teolojisi, Öğrenci Kitap Kırtasiye, Elazığ 2007.
- Zorlu, Cem, İslam Tarihinde İlk İktidar Mücadelesi, İz Yayıncılık, İstanbul 2014.
