Author :
Abstract
Hz. Peygamber’den sonra Müslümanlar arasında Halifelik-İmamlık meselesinden dolayı “dini-siyasi” anlamda görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Söz konusu görüş ayrılıkları daha sonra İslam mezheplerinin ortaya çıkmalarına zemin hazırlamıştır. Mezheplerin oluşumunda etkili olaylardan biri ise Kerbela meselesidir. Bu bağlamda Muharrem ayında yapılan Kerbela olayı ile ilgili merasimler Caferi-Alevi topluluklar tarafından en önemli dini-mezhebi merasimlerin başı- na gelmektedir. Her yıl Muharrem ayının birinci gününden başlayıp on ikinci gününe kadar devam eden bir yas tutma merasimi olan Aşura merasimleri bütün Caferi-Alevi topluluklar tarafından düzenlenmektedir. Ana tema olarak Caferi-Alevi dünyasında Aşura merasimleri aynıdır. Ancak Hazaraların düzenlenmiş olduğu Aşura merasimlerinin düzenleniş şeklinde kültürel öğelerin dini öğelerden daha fazla görüldüğü ifade edilebilir. Hazaralarda diğer Caferi-Alevi topluluklarda olduğu gibi Aşura merasimleri coşkuyla düzenlenmektedir. Halk inancında Aşura merasimlerin düzenlenmesi ve bu merasimlere bireyin katlıması dini bir görev olarak algılanmaktadır. Caferi-Alevi dünyasında Muharrem ayına has Aşura merasimleri geleneksel bir hal almıştır. Dolayısıyla Aşura merasimlerine toplumun çeşitli katmanlarından bireyler katılmaktadır.Aşura merasimlerinin düzenleniş şekli kültürel olmasına karşın merasimin yapılış amacında “dini-siyasi” bir mesaj yatmaktadır. Aşura merasimleri siyasi aktörlerin boy gösterisine dönüşmüş durumdadır. Son iki yıl içinde Daeş tehdidine rağmen binlerce Cafer-Alevi Aşura merasimlerine katılmak amacıyla Irak’ın Kerbela kentine gitmiştir. Aşura merasimi bölgede bulunan bazı ülkelerin siyasi manevralarına dönüşmüştür. Bu çalışmada Hazaralarda Aşura merasimlerinin kültürel boyutu ele alınacak, halk arasında bu merasimlerin nasıl düzenleneceği ve Aşura gününde hangi faaliyetleri yapıp hangi faaliyetlerden uzak duracağı konusu ortaya konmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
Afer the Prophet, differences of opinion in the 'religious-politcal’ sense have emerged among Muslims due to the issue of Caliphate-Imamate. Later, such disagreements have prepared the ground for the emergence of Islamic sects. One of the influental events in the development of the sects is the issue of Karbala. In this context, the ceremonies related to Karbala in the month of Muharram is the primary one in the most important religious-sectarian ceremonies by Jafari and Alevi communites. Every year startng from the frst day of the month of Muharram and contnuing untl the 12th day, Ashura ceremonies which are in the sense of mourning ceremony are organized by all Jafari-Alevi communites. As the main theme, Ashura ceremonies are the same in Jafari-Alevi world. However, it can be stated that the cultural elements are more seen than those of the religious in the form of the organizaton of Ashura ceremonies by Hazaras. Ashura ceremonies are organized enthusiastcally in Hazaras as in other Jafari-Alevi communites. The organizaton of Ashura ceremonies and the partcipaton of individuals in these ceremonies are perceived as a religious duty in people's faith. Ashura ceremonies that are peculiar to the month of Muharram have become traditonal in Jafari-Alevi world. Therefore, individuals from various strata of society partcipate in Ashura ceremonies. Although the type of the organizaton of Ashura ceremonies is cultural, a "religiopolitcal" message lies in the purpose of ceremonies. Ashura ceremonies have turned into the show-up of politcal actors. Despite the threat of ISIS ( islamic state of Iraq and the levant) in the past two years, thousands of Jafar Alevi have gone to Iraq's Karbala to partcipate in Ashura ceremonies. Ashura ceremonies have become politcal maneuvers of some of the countries in the region. In this study, the cultural dimension of Ashura ceremonies in Hazaras is addressed and the questons of how to organize these ceremonies among the people, and of what actvites are done and are avoided on the day of Ashura are put forward.
Keywords
- (*) Yrd. Doç. Dr., Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fak. Sosyoloji Bölümü, E-mail: abdullahmoh2000@gmail.com. Kaynaklar
- Apak, Adem, İslam Tarihi (Emeviler Dönemi), İstanbul 2012.
- Baş, Eyüp, “Aşure Günü, Tarihsel Boyutu ve Osmanlı Dini Hayatındaki Yeri Üzerine Düşünceler”, AÜİFD, XLV, S: 1, 2004.
- Büyükkara, Mehmet Ali, “Çağdaş Şia Düşüncesinde Kerbela’nın Problemli Mirası: İmam Hüsey- in Kazanmak için mi Yoksa Canını Feda için ayaklandı”, Çeşitli Yönleriyle Kerbela (Tarih Bilimleri), Ed. Alim yıldız, Sivas 2010.
- Garcistani, Muhammed İsa, Hazara ve Hazaristan, Koveyte, 1989.
- Hanbel, Ahmed, Müsned, C. VI, İstanbul 1992.
- Özlü, Zeynep, “Osmanlı Devletinde Tekkelere Bir Bakış: Aşure Geleneği)”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S: 57, 2011.
- Sarıkaya, M. Saffet, İslam Düşünce Tarihinde Mezhepler, Isparta, 2001.
- Şirazi Nasir Mekarim, İnançlarımız, Çev. İsmail Bendiderya, İstanbul, 1997.
- Topaloğlu, Fatih, “Şia’da Kerbela Mateminin Ortaya Çıkışı ve Eski İran Kültürüyle İlişkisi”, Çeşitli Yönleriyle Kerbela (Tarih Bilimleri), Ed. Alim yıldız, Sivas 2010.
- Afkari, Ahund, Mezar-i Şerif’te yaşamaktadır, Din adamı, 38 yaşında, 20.07.2015.
- Ahmadi, Ahund, Mezar-i Şerif’te yaşamaktadır, Din adamı, 55 yaşında, 20.07.2015.
- Evez, Fatma, Bamyan şehrine bağlı bulunan Yekavleng ilçesinin Çemen köyünde yaşamaktadır, tahsili yoktur, 60 yaşında, 15.06.2015.
- Fazeli, Mezar-i Şerif’te yaşamaktadır, din adamı, 65 yaşında, 15.06.2015.
- Gül, Bibi Bas, Mezar-i Şerif’te yaşamaktadır, tahsili yoktur, 75 yaşında, 20.07.2015.
- Hasan, Molla, Mezar-i Şerif’te yaşamaktadır, Din adamı, 45 yaşında, 20.07.2015.
- Hoseyin, Mohammad, Mezar-i Şerif’te yaşamaktadır, tahsili yoktur, 60 yaşında, 20.07.2015.
- Mirza, Hacı, Mezar-i Şerfi’te yaşamaktadır, tahsili yoktur, 55 yaşında, 20.07.2015.
- Mohammad Ali, Ahund, Mezar-i Şerif’te yaşamaktadır, Din adamı, 58 yaşında, 20.07.2015.
- Mohammadi Buman Ali, Mezar-i Şerif’te yaşamaktadır, tahsili yoktur, 60 yaşında, 20.07.2015.
- Zakiye, Mezar-i Şerif’te yaşamaktadır, tahsili yoktur, 70 yaşında, 20.07.2015.
- Tabende, Sultan Hoseyin, “Mezar-i Şerif, Bargahe Mensub Be İmam Ali”, http://www.bsharat. com/id/1/3/4.html, Erişim Tarihi 17.12.2015.
- Garcistani, Tavassuli, “Hadeseye ruze Aşura Çegune be Vuku Peyvast”, http://daikondi.blogfa. com/post-21.aspx, Erişim Tarihi 24.02.2016)
