Author :
Abstract
“Din–siyaset ilişkileri” oldukça geniş bir literatüre sahip oldukça geniş bir araştırma alanıdır. Bu makalede bu devasa araştırma alanının oldukça spesifik bir parçası üzerinde durulacak, din–siyaset ilişkilerinin İslam dininin kutsal kitabı olan Kur’an’daki bazı yansıma ve görünümleri analiz edilmeye çalışılacaktır. Ne var ki, aslına bakılırsa sadece “Kur’an ve siyaset” konusunda bile azımsanamayacak bir literatür oluşmuş durumdadır. Bu nedenledir ki, bu makale “din–siyaset ilişkileri” konusunu Kur’an örneklemiyle sınırlandırdığı gibi, “Kur’an ve siyaset” konusunu da daha özel bir alanla sınırlandırmak zorunda kalmıştır: Kur’an’da geçen peygamber kıssalarına bakıldığında, vahiy yani peygamberlik iddialarının dönemin ekonomik/siyasi elitleri ve yöneticileri tarafından siyasi bir iddia olarak algılandığı görülmektedir. Bu çerçevede bu araştırmanın problemi şudur: Tanrı’dan vahiy aldıkları iddiasıyla ortaya çıkan peygamberlerin bu iddiaları niçin ekonomik/siyasi elitler ve yöneticiler tarafından siyasi bir iddia olarak algılanmıştır? Bu makale bu problemin cevabını bulmayı amaçlamaktadır. Şimdi öncelikle vahiy/peygamberlik iddialarının siyasi bir iddia olarak algılandığı yönündeki Kur’ani verilere bazı örnekler verilecek ve ardından yine daha çok Kur’an’daki işaretlerden yola çıkılarak “din”in “siyaset” olarak algılanmasının nedenleri üzerinde durulacaktır.
Keywords
Abstract
“Relationship between religion and politics” is a very wide field of research with a very wide literature. This article will focus on a very specific part of this gigantic field of research and will attempt to analyze some of the reflections and appearances of relationship between religion and politics in the Qur’an, the holy book of Islam. In fact, however, there is a considerable literature on “the Qur’an and politics”. For this reason, this article limited the subject of “relationship between religion and politics” to the Qur’anic sample and had to confine the “Qur’an and politics” to a more specific field: When we look at the stories of the prophets in the Qur’an, it is seen that the claims of revelation and prophethood were perceived as a political claim by the economic/political elites of the period. In this context, the problem of this research is as follows: Why are the claims of prophethood perceived as a political claim by economic/political elites and rulers? This article aims to find the answer to this problem. Firstly, some examples will be given to the Qur’anic data that the claims of revelation/prophethood are perceived as political claims and then, the reasons why religion is perceived as politics will be discussed.
Keywords
- Abdülkadir Hamid, et–Ticani. Usulü’l–Fikri’s–Siyasi fi’l–Kur’ani’l–Mekki. Amman: Daru’l–Beşir, 1995.
- Ahmed, Manzooruddin. “Kur’an’da Anahtar Siyasi Kavramlar”. çev. Kazım Güleçyüz. İslam’da Siyaset Düşüncesi. ed. Fazlurrahman vd. 75–103. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
- Akbulut, Ahmet. “Kur’an–ı Kerim Açısından Egemenlik Meselesi”. İslami Araştırmalar 8/3–4 (1995), 149–159.
- Akbulut, Ahmet. Sahabe Dönemi İktidar Kavgası. Ankara: Otto, 5. Bs., 2017.
- Akça, Gürsoy. Osmanlı Devletinde Bilgi ve İktidar. Konya: Palet Yayınları, 2010.
- Akdoğan, Ali. Din Sosyolojisi. Rize: STS Yayınları, 2013.
- Akgül, Mehmet. Türk Modernleşmesi ve Din. Konya: Çizgi Kitabevi, 1999.
- Aktay, Yasin. “Cumhuriyet Döneminde Din Politikaları ve Din İstismarı”. İslamiyat 3/3 (2000), 37–49.
- Akyüz, Vecdi. Kur’an’da Siyasi Kavramlar. İstanbul: Kitabevi, 1998.
- Arabacı, Fazlı. “Din ve Siyaset”. Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi. ed. Niyazi Akyüz, İhsan Çapcıoğlu. 353–361. Ankara: Grafiker Yayınları, 4. Bs., 2012.
- Ataman, Kemal. Sivil Din. Bursa: Emin Yayınları, 2009.
- Aydın, Mustafa. Siyasetin Sosyolojisi. İstanbul: Açılım Kitap, 2002.
- Baljon, J. M. S.. Kur’an Yorumunda Çağdaş Yönelimler. çev. Şaban Ali Düzgün. Ankara: Fecr Yayınları, 1994.
- Bauberot, Jean (Hazırlayan). Avrupa Birliği Ülkelerinde Dinler ve Laiklik. Çev.: Fazlı Arabacı. İstanbul: Ufuk Kitapları, 2003.
- Bozkurt, Nahide. “Abbasilerde İktidarın Meşruiyeti Üzerine Bir Analiz”. İslamiyat 3/3 (2000), 147–158. 61 Bu konuda İslamiyat dergisinin “Din İstismarı” konulu özel sayısında yer alan şu makalelere bakılabilir: Mehmed S. Hatiboğlu, “İstismar”, İslamiyat 3/3 (2000), 7–9; Adil Çiftçi, “Din İstismarı: Kavramsal ve Kuramsal Bir Çalışma – Sosyolojik Bir Yaklaşım –”, İslamiyat 3/3 (2000), 11–28; Mustafa Öztürk, “İslam Tefsir Geleneğinde Yorum Manipülasyonu: ‘Ulu’l–Emr’ Kavramı Örneği”, İslamiyat 3/3 (2000), 79–98; İbrahim Sarıçam, “Klasik Dönem İslam Tarihinde Din İstismarı – Dört Halife ve Emeviler Dönemi –”, İslamiyat 3/3 (2000), 139–146.
- Cabiri, Muhammed Abid. Arap–İslam Siyasal Aklı. Çev.: Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi, 2. Bs., 2001.
- Celalüddin es–Süyuti. ed–Dürru’l–Mensur fi’t–Tefsir bi’l–Mesur, 7. Kahire: Merkezü Hicr li’l–Buhus ve’d–Dirasati’l–Arabiyye ve’l–İslamiyye, 2003.
- Cipriani, Roberto. Din Sosyolojisi: Tarih ve Teoriler. Yayına Hazırlayan: Ali Coşkun. çev. Muammer Ak vd. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
- Çapcıoğlu, İhsan. Modernleşen Türkiye’de Din ve Toplum. Ankara: Otto, 2011.
- Çelik, İbrahim. “Kur’an’da Mele’ Terimi, Peygamberler ve Onlara Uymak İstemeyenler”. T.C. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1986), 75–83.
- Çiftçi, Adil. “Din İstismarı: Kavramsal ve Kuramsal Bir Çalışma – Sosyolojik Bir Yaklaşım –”. İslamiyat 3/3 (2000), 11–28.
- Davie, Grace. Modern Avrupa’da Din. çev. Akif Demirci. İstanbul: Küre Yayınları, 2005.
- Dursun, Davut. Osmanlı Devletinde Siyaset ve Din. İstanbul: İşaret Yayınları, 2. Bs., 1992.
- Er, İzzet. Din Sosyolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.
- Fahruddin er–Razi. Tefsir–i Kebir: Mefatihu’l–Gayb, 6. çev. Suat Yıldırım vd. Ankara: Akçağ Yayınları, 1989.
- Fahruddin er–Razi. Tefsir–i Kebir: Mefatihu’l–Gayb, 16. çev. Suat Yıldırım vd. Ankara: Akçağ Yayınları, 1993. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2002.
- Furseth, Inger, Repstad, Pal. Din Sosyolojisine Giriş: Klasik ve Çağdaş Kuramlar. çev. İhsan Çapcıoğlu, Halil Aydınalp. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2011.
- Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
- Hasırızade Elif Efendi. en – Nuru’l–Furkan fi Şerhi Lügatil–Kur’an: Kur’an Lügati, 2. Hazırlayanlar: Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
- Hatiboğlu, Mehmed S.. “İstismar”. İslamiyat 3/3 (2000), 7–9.
- Heck, Paul L.. “Politics and the Qur’an”. Encyclopaedia of the Qur’an. ed. Jane Dammen McAuliffe. 4/125–151. Leiden–Boston: Brill, 2004.
- İbn Hişam. es-Siretü’n-Nebeviyye, I. nşr. Ömer Abdüsselam Tedmüri. Beyrut: Daru’l- Kitabi’l-Arabi, 1990.
- İbnü’l–Esir, Ebü’l–Hasen Ali b. Ebü’l–Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerim b. Abdülvahid eş–Şeybani. el–Kamil fi’t–Tarih, 1. Beyrut: Daru’l–Kütübi’l– İlmiyye, 1987.
- İmam Kurtubi. El–Camiu Li Ahkami’l–Kur’an, 8. çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Buruc Yayınları, 1999.
- İmam Kurtubi. El–Camiu Li Ahkami’l–Kur’an, 4. çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Buruc Yayınları, 2003.
- Kılıç, Ünal. Peygamber ve Dört Halife Günlerinde Şehir Yönetimi ve Valilik. Konya: Yediveren Kitap, 2004.
- Konrad–Adenauer Stiftung. Türkiye ve Avrupa’da İslam, Devlet ve Modern Toplum. Ankara: Konrad–Adenauer Stiftung Yayını, 2005.
- Köse, Ali, Küçükcan, Talip (ed.). Avrupa Birliği Ülkelerinde Din–Devlet İlişkisi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
- Kurtkan Bilgiseven, Amiran. Din Sosyolojisi. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1985.
- Kur’an, 11. Beyrut: Müessesetü’r–Risale, 2006.
- Kur’an, 15. Beyrut: Müessesetü’r–Risale, 2006.
- Mardin, Şerif. Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları, 6. Bs., 1999.
- Mardini, Souran. Fundamental Religio–Political Concepts in the Sources of Islam. Edinburgh: University of Edinburgh, Department of Islamic and Middle Eastern Studies, Faculty of Arts, Ph.D Thesis, 1984.
- Marx, Karl, Engels, Friedrich. Din Üzerine. çev. Kaya Güvenç. Ankara: Sol Yayınları, 5. Bs., 2013.
- Mensching, Gustav. Dini Sosyoloji. çev. Mehmet Aydın. Konya: Din Bilimleri Yayınları, 2. Bs., 2004.
- Mevdudi, Ebu’l–Ala. Tefhimu’l–Kur’an, 2. çev. Muhammed Han Kayani vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Bs., 1991.
- Mevdudi, Ebu’l–Ala. “İslam’da Siyaset Anlayışı”. çev. Erol Güngör. İslamın Bugünkü Meseleleri. Erol Güngör. 236–253. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 12. Bs., 1998.
- Muhammad Abdel Haleem. Understanding the Qur’an: Themes and Style. New York: I. B. Tauris Publishers, 2001.
- Muhammed Ahmed Halefullah. el–Kur’an ve’d–Devle. Kahire: Mektebetü’l–Enclü’l– Mısrıyye, 1973.
- Mukatil b. Süleyman. Tefsiru Mukatil b. Süleyman, 1. Beyrut: Müessesetü’t–Tarihi’l– Arabi, 2002.
- Okumuş, Ejder. Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Din–Devlet İlişkisi. Ankara: Lotus Yayınevi, 2005.
- Okumuş, Ejder. “Din ve Siyaset”. Din Sosyolojisi. ed. Mehmet Bayyiğit. 199–224. Konya: Palet Yayınları, 2013.
- Öztürk, Mustafa. “İslam Tefsir Geleneğinde Yorum Manipülasyonu: ‘Ulu’l–Emr’ Kavramı Örneği”. İslamiyat 3/3 (2000), 79–98.
- ve Mefatihi’l–Gayb, 17. Beyrut: Daru’l–Fikr, 1981.
- ve Mefatihi’l–Gayb, 23. Beyrut: Daru’l–Fikr, 1981.
- Robert, Jacques. Batı’da Din–Devlet İlişkileri: Fransa Örneği. çev. İzzet Er. İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
- Sarıçam, İbrahim. “Klasik Dönem İslam Tarihinde Din İstismarı – Dört Halife ve Emeviler Dönemi –”. İslamiyat 3/3 (2000), 139–146.
- Seyyid Kutub. Fi Zilali’l–Kur’an, 3. Kahire: Daru’ş–Şuruk, 2003.
- Seyyid Kutub. Fi Zilali’l–Kur’an, 4. Kahire: Daru’ş–Şuruk, 2003.
- Sena, Cemil. Hz. Muhammed’in Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975.
- Sezen, Yümni. Sosyoloji Açısından Din. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2. Bs., 1993.
- Soudani, Aslam. Can One Speak of a Qur’anic Political Theory – A Hermeneutical Study Employing Semantic and Thematic Approaches. Durham: University of Durham, School of Government and International Affairs, Degree of Doctor of Philosophy, 2014.
- Spinoza, Benedictus. Teolojik–Politik İnceleme. çev. Cemal Bali Akal, Reyda Ergün. Ankara: Dost Kitabevi, 4. Bs., 2016.
- Subaşı, Necdet. Din Sosyolojisi. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2014.
- Suyuti. ed–Dürrü’l–Mensur fi’t–Tefsir bi’l–Mesur, 3. çev. Hasan Yıldız. İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2012.
- Şentürk, Recep. Yeni Din Sosyolojileri. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2004.
- Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Tarihu’t–Taberi: Tarihu’r–Rusül ve’l–Müluk, 2. Kahire: Daru’l–Maarif, 1968.
- Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Tefsiru’t–Taberi: Camiu’l–Beyan an Tevili Ayi’l–Kur’an, 12. Kahire: Daru Hicr, 2001.
- Taplamacıoğlu, Mehmet. Din Sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 3. Bs., 1983.
- Üçok, Bahriye. İslam’dan Dönenler ve Yalancı Peygamberler. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1967.
- Vahidi, Ebü’l–Hasen Ali b. Ahmed. Esbabü Nüzuli’l–Kur’an. Beyrut: Daru’l– Kütübi’l–İlmiyye, 1991.
- Wach, Joachim. Din Sosyolojisi. Çev.: Ünver Günay. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1995.
- Watt, W. Montgomery. Hazreti Muhammed: Peygamber ve Devlet Adamı. çev. Erdem Türközü. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Bs., 2015.
- Weber, Max. Sosyoloji Yazıları. çev. Taha Parla. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 2. Bs., 1987.
- Weber, Max. Din Sosyolojisi. çev.: Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Yayınları, 2012.
- Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili, 2. Sadeleştirenler: İsmail Karaçam vd. İstanbul: Azim, 1992.
- Zemahşeri. el–Keşşaf: Keşşaf Tefsiri, 1. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
- Zemahşeri. el–Keşşaf: Keşşaf Tefsiri, 3. çev. Adil Bebek. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
- Zemahşeri. el–Keşşaf: Keşşaf Tefsiri, 4. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2018.
