Author :
Abstract
Türk-İslam medeniyetine başkentlik yapmış olan Afganistan’ın bugünkü siyasi, ekonomik ve sosyal durumları krizlerle doludur. 40 yıldan bu yana ülkede siyasi istikrarın olmayışı ülkenin hem alt hem de üst yapılarına ciddi anlamda zarar vermiştir. Siyasi otoritenin yokluğundan istifade eden uluslararası terör örgütleri ülkeyi bir üs haline dönüştürmüştür. Bugünlerde Afganistan’da inithar saldırılarının ve patlamaların yaşanmadığı bir gün hemen hemen yoktur. Böyle bir tabloda Afgan halkının ülkenin geleceği ile ilgili karamsar düşünmesi kaçınılmazdır. Her gün onlarca aile iyi bir gelecek ümidiyle Afganistan’dan Avrupa’ya veya komşu olan ülkelere göç etmek zorunda kalmaktadırlar. Ülkede yaşayan fakir ve işsiz gençlerin çoğu radikal örgütler tarafından kullanılmaktadırlar. Afganistan çeşitli dini köktencilik gruplarının merkezi haline dönüşmüştür. 11 Eylül olayından sonra el-Kaide ve Taliban örgütleri Afganistan-Pakistan sınır hattındaki dağlık bölgelere çekilerek faaliyetlerine devam etmiştir. Günümüzde ise bu örgütlerin faaliyet alanları dağdan eğitim kurumlarına, devlet dairelerine ve orduya kadar geniş bir yelpazeye yayılmıştır. Bu faaliyetlerinin sivil kuruluş adı altında da yürütüldüğü bilinmektedir. Afganistan’da İslamcı hareketlerin silahlanmaları 1979 yılında Sovyetler Birli- ğinin bu ülkeyi işgal etmesiyle başlamıştır. Ruslara karşı desteklenen İslamcı gruplar Batının silahı ve parasıyla donatılmıştır. İslam dünyasının değişik bölgelerinden Ruslara karşı cihat yapmak amacıyla binlerce kişi Afganistan’a gitmiştir. Sovyetler Birliğinin Afganistan’dan çekilmesiyle birlikte söz konusu olan cihatçılar el-Kaide ve Taliban gibi örgütlerin içinde Selefiyye-Vehhabi çizgisi çer- çevresinde “Hilafet-i İslami” meselesi etrafında örgütlenmeye başlamıştır. Afganistan’da ilk defa “Emaret-i İslami” terimini kullanan ve Halife’nin etrafında kümeleşen köktenci olan Taliban örgütü gibi yapının sosyolojik alt yapısı, köktencilik hareketinin düşünsel ve teorik temelleri ve Afganistan’da bu tür örgütlerin gelişim faktörlerinin arka planı bu çalışmada incelenecektir.
Keywords
Abstract
Afghanistan's current politcal, economic and social situaton is full of crisis, that has been the capital of Turkish-Islamic civilizaton. Lack of politcal stability in the country for forty years has seriously impaired both sub and upper structures of the country. Internatonal terrorist organizatons that have exploited the absence of politcal authority have transformed the country into a base. Currently, there is hardly a day in which no suicide atacks and explosions occur in Afghanistan. In the face of such a situaton, it is inevitable that the Afghans think about the future of their country in a pessimistc way. Every day dozens of families in the hope of a beter future are obliged to emigrate from Afghanistan to Europe or neighboring countries. Most of the poor and unemployed youngs living in the country are used by radical organizatons. Afghanistan has become the center of various religious fundamentalist groups. Afer the events of September 11, al-Qaeda and the Taliban have contnued their actvites withdrawing to the mountainous regions in the AfghanistanPakistan border line. Today, however, felds of actvity of these organizatons have spread to a wide range from the mountain to educatonal insttutons, to government agencies and to the army. It is known that these actvites are carried out under the name of non-governmental organizatons. The armament of Islamist movements in Afghanistan began with the occupaton of this country by the Soviets in 1979. The Islamist groups supported against the Russians were equipped with the fnance and arms of the West. Thousands of people went to Afghanistan for the purpose of jihad against the Russians from different regions of the Islamic world. Afer the Soviets’ withdrawal from Afghanistan, the jihadists, in queston, began to organize in organizatons such as al-Qaida and Taliban, in line of Salafyyah-Wahhabi, and around the issue of “Khilafat-e-Islami”. The aim of this study is to investgate the sociological background of the organisatons such as Taliban who are fundamentalists grouping around the Caliph and using the term “Islamic State” for the frst tme in Afghanistan, and the intellectual and theoretcal basics of fundamentalism movement, and the background of growth factors of such organizatons in Afghanistan.
Keywords
- (*) Yrd. Doç. Dr., Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fak. Sosyoloji Bölümü, E-mail: abdullahmoh2000@gmail.com. Kaynaklar
- Aliabadi, Ali Reza (1996), Afganistan, Tahran.
- Beyazyüz, Murat (2007), “Fundamentalizmin Psikolojisi”, Avrasya Dergisi, Cilt 13, S: 3.
- Bodur, H. Ezber (2003), “Vehhabi Hareketi ve Kürsel Terör”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1, S: 2, 2003.
- Bulut, Halil İbrahim (2013), İslam Mezhepleri Tarihi, Ankara.
- Büyükkara, Mehmet Ali (2004), “11 Eylül’le Derinleşen ayrılık: Suudi Selefiyye ve Cihatçı Selefi- yye”, Dini Araştırmalar Dergisi, cilt 7, S: 20.
- Büyükkara, Mehmet Ali (2013), Suudi Arabistan ve Vehhabilik, İstanbul.
- Çapcıoğlu, İhsan (2008), "Küreselleşme, Kültür ve Din", Ankara Ü. İlahiyat F. Dergisi, Cilt XLIX, Sayı 2, ss. 157-187.
- Çapcıoğlu, İhsan (2011), Modernleşen Türkiye’de Din ve Toplum, Ankara: Otto Yayınları.
- Gürbüz, Beyhan (2008), Dini Motifli ve Uluslar arası Bir Terör Örgütü Olarak el-Kaide, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Bastırılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
- Kepel, Gilles (2000), Cihat, Çev: Haldun Bayrı, İstanbul.
- Kirman, M. Ali (2008), “Sekülerleşme Perspektifinden Dini ve Seküler Fundamentalizmler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume ½.
- Meş’uf, Mir Mohammad (2003), “Tajavuze Shoravi ve Hakemiyet-i Hezbe Demokratik-e Khalk”, (Basılmamış Makale), Mashhad.
- Milton, Beverly (2005), İslamic Fundamentalism Since 1945, New York.
- Mohammadi, Abdullah (2004), “Afganistan Kökenli Hazaraların Din Anlayışı”, (Basılmamış Yük- sek Lisans Tezi), SDÜ., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
- Saray, Mehmet (1997), Afganistan ve Türkleri, İstanbul.
- Soğuk, Nevzat (2011), Globalization and Islamic Beyond Fundamentalism.
- İnternet Kaynakları Afganistan Maliye Bakanlığı, http://mof.gov.af/fa/page/9092. http://www.bbc.com/persian/ afghanistan/2015/11/151121_k05_afghan_currency_exchange_rate, Erişim Tarihi: 22.11.2015. Ahmadi, Rajab, “Sangsare Rakhshaneh Dar Ghoor”, http://bokhdinews.af/human-rights/21611, Erişim Tarihi: 22.11.2015. Doyç Vele Dari, “Hukumet-i Babrak Karmal”, http://www.dw.com/fa-af/
- Soğuk, Nevzat (2011), Globalization and Islamic Beyond Fundamentalism. Afganistan Maliye Bakanlığı, http://mof.gov.af/fa/page/9092. http://www.bbc.com/persian/afghanistan/2015/11/151121_k05_afghan_currency_exchange_r
- ate, Erişim Tarihi: 22.11.2015. Ahmadi, Rajab, “Sangsare Rakhshaneh Dar Ghoor”, http://bokhdinews.af/humanrights/21611, Erişim Tarihi: 22.11.2015.
- شوروی-سپاه-پناه-در /a-16066606, Erişim Tarihi: 21.11.2015.
- Tarihi: 22.11.2015.
- http://8am.af/1394/08/14/sangsar-fatwa-rukhshana-af/, Erişim Tarihi: 22.11.2015.
- Erişim Tarihi: 21.11.2015. http://www.bbc.com/persian/afghanistan/2015/11/151121_k05_afghan_hazara_kinapped_in_ zabul, Erişim Tarihi: 22.11.2015.
- te, Erişim Tarihi: 22.11.2015.
- Doyç Vele Dari, “Hukumet-i Babrak Karmal”, http://www.dw.com/fa-af/ , Erişim Tarihi: 21.11.2015.
- Fayyaz, Mohammad Nasir, “Vaziyet-e İktisad-e Afganistan”, http://www.darivoa.com/content/ afgh nistan-economy-problems/1812155.html, Erişim Tarihi: 22.11.2015.
- http://www.bbc.com/persian/afghanistan/2015/11/151121_k05_afghan_hazara_kinapped_ in_zabul, Erişim Tarihi: 22.11.2015.
