Author :
Abstract
Stereotipler yaratma ve yaratılanlara inandırma gücü taşıyan medya, kadın figürler üzerinden söylemler üretmekte, bu söylemler de kelimeler aracılığıyla zihin dünyası/ları inşa etmektedir. Söylemlerin inşa sürecindeki varlığını ve açık etkilerini tartışan incelemelerin sayısı da hızla artmaktadır. Kelimeler ve arkasında yatan ideolojik bagajın baskın karakteri önemsenmekle birlikte, medyanın fotoğraflar üzerinden yarattığı kalıplara projeksiyon tutulması da gerekmektedir. Bu çalışmanın hedef, medyadaki başörtülü kadın fotoğrafları üzerinden gösteren-gösterilen denklemini çözümlemek, verilen mesajlardaki anlamları sosyolojik olarak analiz etmektir. Çalışmanın metodolojik düzlemini Barthes’ın fotoğraflar üzerinden serimlediği göstergebilimsel okuma biçimi oluşturmaktadır. Çalışmada ilk önce Barthes’ın göstergebilimsel kuramının genel nitelikleri gösterilecek, ardından, seçilen gazetelerdeki fotoğraf karelerinin zihinlere gönderdiği algılar tartışılacak; sonuç olarak da resimsel hafızaya kazınan başörtülü kadın figürlerin hangi sınıflandırma sistemini pekiştirdiği ve toplumsalda ne tür etkiler yarattığı gösterilecektir. Medya fotoğrafları aracılığıyla görsel hafızada yer eden şematik oluşumların diyalog sürecini tıkayan noktalarını anlamlandırmak ulaşılması beklenen neticedir.
Keywords
Abstract
The media which has power to create stereotypes and make people believe, develops discourses on women fgures and constructs mental worlds through the words. The discourse analysis on media has increased from day to day. However, it is thought that the photographs in the media are as signifcant as the discourses in the media. The aim of this study is to analyze the fgures of headscarved women in the selected newspapers through the methodology of Barthes based on semiology. Therefore, in this study, the general framework of Barthes on semiology will be indicated, the selected photographs in the newspapers will be examined according to the formula of signifer-signifed and then the signifcaton of the photos will be discussed. At the end, which types of classifcaton system is consolidated and which types of effects are created on the society by the pictures of the headscarved women engraved in the receptves’ mind will be demonstrated. Ultmately, it is expected to illuminate the dark points of schematc formaton in the visual memory constructed through the media photographs.
Keywords
- (*) Yrd. Doç. Dr., Istanbul Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi.3 Başörtülü 40 kadınla yapılan araştırmada (Okutan, 2012) katılımcılara neden örtündüklerisorulmuş, “dini sebeplerden ötürü başörtüsü kullandıkları” şeklinde yanıt alınmıştır.Basında çıkan “siyasal simge olarak türban” genellemesinin aksine katılımcılardan39’u kullandığı dini sembole “başörtüsü” demiş ve örtünün siyasallaştırılmasına tepki göstermiştir.
- 5 Türk sinemasının Analar Ölmez, Köyden İndim Şehre, Kınalı Yapıncak gibi birçok film-inde köyden şehre gelen kadın figürler güzelleşmek ve şehir hayatına adapte olmakiçin başlarındaki örtüyü çıkartmaktadır. Örtünün güzellikle aynı anda var olamayacağınıdüşünen Oktay Ekşi de şöyle söylemektedir: “Türkiye’deki kızlarımız kafasını ister öyleörtmüş ister böyle örtmüş. Kimsenin derdi olacak bir şey değil. Ben bu güzel kız kafasınıniye örtmüş diye ben üzülüyorum gördüğüm zaman onları. Hepsi güzel de, çok güzellerinigörünce üzülüyorum itiraf edeyim ki. Bu güzelliği saklamaya yazık değil mi diye, şahsendüşünüyorum. Bu benim kendi bakışım”. Bknz: http://www.yenisafak.com.tr/gundem/ bu-guzel-kiz-kafasini-niye-ortmus-uzuluyorum-300083 (27 Ocak 2011).
- 6 İlgili haber örneği için bknz Akşam (18 Mart 2013).Türbanlı öğretmenler derse girdi.http://www.aksam.com.tr/guncel/turbanli-ogretmenler-derse-girdi/haber-178383 (26 Ağustos 2014).
- 7 Bknz Vatan Yaşam, (26 Şubat 2004). Beyaz Türkleri Kalesinde Bir Türbanlı. http://www.gazetevatan.com/beyaz-turklerin-kalesinde-bir-turbanli-23237-yasam/ (20 Temmuz 2011).
- 8 Bknz http://www.huqqa.com/; http://www.sazelicafe.com/; http://www.messt.com.tr/9 Örnek haber metinleri için bknz http://haberand.com/turkiye-nin-ilk-turbanli-avukati-h-136465.html; http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=8648876&tarih=2008-04-09; http://www.habervitrini.com/magazin/turbanli-modaci-bu-dekolte-giysilerle-hollywoodu-zorluyor-250571/ ; http://www.ulusalkanal.com.tr/gundem/thy-turbanli- hostes-aldi-h5433.html
- 10 Bknz http://haber.gazetevatan.com/mecliste-turban-kavgasi/520216/9/siyaset (7 Mart 2013).
- 12 Araştırma, türban/başörtüsü tartışmalarının en önemli olduğu zaman diliminde bilekadınların eylemci olarak gazetelerdeki temsilinin %1 oranında olduğunu belirtmekte(MEDİZ, 2008, s.125); fakat Vakit gibi mütedeyyin bir gazetenin diğer gazetelere görekadının bu eyleyici rolüne daha çok yer vermekte olduğuna işaret etmektedir (MEDİZ, 2008, s.123).
- 13 Bknz Milliyet. (28 Ekim 2009). Baş Bayanlara Suç Duyurusu. http://www.milliyet.com.tr/Siyaset/SonDakika.aspx?aType=SonDakika&ArticleID=1155636&Date=&Kategori=siyase t&b=Bas%20bayanlara%20suc%20duyurusu (28 Ekim 2011).
- 14 Bknz Yurt. (17 Haziran 2014).Türbansız First Lady. s.1; Sözcü. (17 Haziran 2014). Eşinin Başı Açık. s.1.
- Akit. (21 Şubat 2014), s.12.
- Akşam. 18 Mart 2013. Türbanlı Öğretmenler Derse Girdi. http://www.aksam.com.tr/guncel/ turbanli-ogretmenler-derse-girdi/haber-178383 (26 Ağustos 2014).
- Aydınlık. (21 Şubat 2014), s.3.
- Barthes, R. (2011). Çağdaş Söylenler. T.Yücel (çev.). İstanbul:Metis.
- Barthes, R. (2011a). Camera Lucida, Fotoğraf Üzerine Düşünceler. İstanbul:Altıkırkbeş Yayın.Barthes, R. (2012). Göstergebilimsel Serüven. Çev. M. Rifat ve S. Rifat, İstanbul:Kaf Yayıncılık.Benjamin, W. (2002). Fotoğrafın Kısa Tarihçesi. A. Cengizkan (çev.). Istanbul:YGS yayınları. Billig, M. (1995). Banal Nationalism. London:Sage.
- Bugün. (21 Şubat 2014), s.3.
- Bugün. (21 Şubat 2014), s.17.
- Connerton, P. (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar. İstanbul: Ayrıntı. Cumhuriyet. (21 Şubat 2014), s.10.
- Curtis, J. (2003). Making Sense of Documentary Photography http://historymatters.gmu.edu/ mse/Photos (01 Mart 2014).
- Dora, S. (2003). Büyüyen Fotoğraf Küçülen Sosyoloji. İstanbul: Babil yayınları.
- Dündar, C. (4 Aralık 2007). Türbanın İktidarı. Milliyet. http://www.milliyet.com.tr/2007/12/04/ yazar/dundar.html (20 Eylül 2011).
- Güneş. (21 Şubat 2014), s.10.
- Habertürk. (21 Şubat 2014), s.4.
- Habertürk. (21 Şubat 2014), s.13.
- http://haber.gazetevatan.com/mecliste-turban-kavgasi/520216/9/siyaset (7 Mart 2013).http://haberand.com/turkiye-nin-ilk-turbanli-avukati-h-136465.html (26 Ağustos 2014).
- http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=8648876&tarih=2008-04-09 (24 Ağus- tos 2014).
- http://www.habervitrini.com/magazin/turbanli-modaci-bu-dekolte-giysilerle-hollywoodu- zorluyor-250571/ (20 Ağustos 2014).
- http://www.huqqa.com/ (20 Ağustos 2014).http://www.messt.com.tr/ (20 Ağustos 2014).
- http://www.milliyet.com.tr/2007/12/04/yazar/sazak.html (20 Eylül 2011). http://www.sazelicafe.com/ (20 Ağustos 2014).
- http://www.ulusalkanal.com.tr/gundem/thy-turbanli-hostes-aldi-h5433.html (20Ağustos Hürriyet. (21 Şubat 2014), s.20.
- Karşı. (21 Şubat 2014), s.20.
- MEDİZ. (2008). Medyada Cinsiyetçiliğe Son. İstanbul: Çağın Matbaacılık. Milliyet. (21 Şubat 2014), s.14.
- Milliyet. (28 Ekim 2009). Baş Bayanlara Suç Duyurusu. http://www.milliyet.com.tr/Siyaset/ SonDakika.aspx?aType=SonDakika&ArticleID=1155636 (28 Ekim 2011).
- Okutan, B.B. (2012). Türkiye’de Popüler Kültür ve Din İlişkisi: Kadın Üzerine Bir Araştırma (İs- tanbul Örneği). Doktora Tezi. İstanbul:Marmara Üniversitesi SBE.
- Okutan, B.B. (2013). Karikatürlerdeki Başörtülü Figürlerin Göstergebilimsel Analizi: Penguen Dergisi Örneği, İstanbul İlahiyat Fakültesi Dergisi. 29, 9-38.
- Posta. (21 Şubat 2014), s.18.
- Posta. (21 Şubat 2014), s.13.Posta. (21 Şubat 2014), s.23.Radikal. (21 Şubat 2014), s.5.Sabah. (21 Şubat 2014), s.1.
- Sazak, D. (4 Aralık 2007). Türbanın yükselişi. Milliyet. http://www.milliyet.com.tr/2007/12/04/ yazar/sazak.html (20 Eylül 2011).
- Schultheis, F. (2001). Pictures from Algeria: An Interview with Pierre Bourdieu. Columbia Uni-versity. http://www.cup.columbia.edu/media/7671/bourdieu-excerpt-picturing (2 Ni- san 2014).
- Sol. (21 Şubat 2014), s.1.
- Sol. (21 Şubat 2014), s.12.
- Sontag, S. (2008). Fotoğraf Üzerine. R. Akçakaya (çev.). İstanbul: Altıkırkbeş. Sözcü. (21 Şubat 2014), s.11.
- Sözcü. (17 Haziran 2014). Eşinin Başı Açık. s.1. Star. (21 Şubat 2014), s.4.
- Takvim. (21 Şubat 2014), s.3.Takvim. (21 Şubat 2014), s.9.
- Vatan Yaşam. (26 Şubat 2004). Beyaz Türkleri Kalesinde Bir Türbanlı. http://www.gazetevatan. com/beyaz-turklerin-kalesinde-bir-turbanli-23237-yasam/ (20 Temmuz 2011).
- Vatan. (21 Şubat 2014), s.20.
- Yeni Şafak. (27 Ocak 2011). http://www.yenisafak.com.tr/gundem/bu-guzel-kiz-kafasini-niye- ortmus-uzuluyorum-300083 (20 Ağustos 2014).
- Yeni Şafak. (21 Şubat 2014), s.11.
- Yeni Şafak. (21 Şubat 2014), s.12.
- ortmus-uzuluyorum-300083 (26 Ağustos 2014).
- Yumul A. ve U. Özkırımlı. (2000). Reproducing the Nation: Banal Nationalism in the Turkish Press. Media, Culture & Society. 22, 787–804.
- Yurt. (21 Şubat 2014), s.5.
- Yurt. (17 Haziran 2014).Türbansız First Lady, s.1. Zaman. (21 Şubat 2014), s.2.
