Author :
Abstract
Şehirleşme, göç ve kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması gibi pek çok etken Alevîliğin temelini oluşturan dede –talip bağının kopmasına yol açmıştr. Bu sü- reçte dedeler ve dedelik kurumu geçici bir fonksiyonsuzluğa maruz kalmış ve şehirlerde kurumlaşmaya başlayan cemevleri sayesinde tekrar cem yönetecek duruma gelmişlerdir. Ancak bu süreç, ocak kurumunun ortadan kalkmasına ve dedelerin Alevî dernek ve vakıflarına bağımlı olmalarına yol açmıştır. Bu durum, geleneksel Alevîliğin dönüşmesi, bünyelerinde bulundurdukları cemevleri vasıtasıyla kalabalık Alevî kitlelerini seferber edebilme potansiyeline ulaşan Alevî dernek ve vakıfları sayesinde Alevîliğin toplumda, siyasal bir sorun olarak algılanması sonucunu doğurmuştur. Bilindiği gibi tarihte Alevîliğin siyasallaştığı ve Alevi Sünni kamplaşmasının yaşandığı durumlarda, büyük Sünni çoğunluğun karşısında Alevilik ve Alevi gruplar daha da içine kapanmış ve savunma pozisyonuna geçmiştir. Bu durum Alevîlik sorunun çözümünün ertelenmesine yol açmıştır. Alevîlik sorununu siyasi bir sorun olmaktan çıkarıp toplumun çoğunlu- ğunun gözünde “meşruiyetini” sağlamanın yolu; sorunun meşru bir hak sorunu olduğu fkrini sürekli gündemde tutmak, çözümün odağına dedeleri koymaktır. Çözümün odağına dedelerin konulduğu, cemevlerinin yasal ibadethane kabul edilip ihtiyaçlarının karşılandığı bir ortamda dedeler taliplerine ulaşmak için dernek ve vakıflara ihtiyaç duymayacaklardır. Böylelikle dernek ve vakıflar da asli fonksiyonlarına dönebilecektir.
Keywords
Abstract
Urbanizaton, migraton and the spread of mass media and many other factors has led to the breaking of dede –talip link that the basis of Alevism. In this process, the Dedes is temporarily lost their functon. Cemevleri thanks that began to be insttutonalized in cites they again been able to manage cem. However this sttuaton has led to that Dedes come under influence of associaton managers. Thıs Situaton, has led to the politcizaton of Alevism. Alevism throughout history, when Alevilik seen as a politcal issue, they were forced to shut down and move to a defensive positon. This, has led to the postponement of Alevism soluton of the problem. The way of solving of the Alewism problem is to be a out of politcal problem it. It is possible to put the Dedes into the focus of soluton. So Alewism can become legitmate in the eyes of the majority. Given the focus of the soluton grandfathers, Cemevis will be considered legal worship and Dedes will not need Alewi associatons anymore. Thus, associatons and foundatons will be able to return to their core functons.
Keywords
- 1 Alevilik sorununun çözümü için yetkililer tarafından organize edilen, 2009 yılında başlayıp 2010 yılında tamamlanan ve adına “Alevi Açılımı veya Alevi Çalıştayları” denilen toplantılar dizisinde Aleviler adına konuşan veya aleviler adına konuşması için çağrılan kişilere bakıldığında, aralarında dedelerden çok daha fazla dernek ve vakıf yöneticisinin olduğu görülecektir. Ayrıntılar için bkz. http://necdetsubasi.com/index.php/zab%C4%B1tlar.
- 2 Ahmet Yaşar Ocak, Ocak sisteminin ortaya çıkışı ve Alevi dedelerin evlad-ı resul olarak kabul edilip otoritelerini pekiştirme gayretinin eski Türk hükümdarlarında da görüldüğünü söyler. Bkz. Ahmet Yaşar Ocak (2012). Türk Sufiliğine Bakışlar. (13. Baskı). İstanbul: İletişim.
- 3 Dedelerin eğitilmesi çeşitli çalışmalar yapılmıştır bunlardan birisi için bkz. “AABF Dede/ Ana Eğitim Programı” http://www.aabf-inanc-kurumu.com/wp-content/Dosya/Dosya2. pdf (08.12.2013).
- 4 Alevilik yorumlarının dernek ve vakıflara göre nasıl ve ne denli farklılaştığı konusunda bkz. Aktürk, 2013.
- 5 Bu konu ile ilgili bir çalışma için bkz. Şahin İlkay (2013), Online Alevi Topluluklar Ritüel Desenli Bir Gruptan Mit Desenli Bir İnanç Topluluğuna. Konya: Çizgi Kitabevi.
- 6 Aleviliğin yeniden keşfi için bkz. Aktürk, 2013: 66-74; Keskin Y. Mustafa (2004). “Anadolu Aleviliğine İdeolojik Yaklaşımlar”. Türk Din Sosyolojisinin Temel Sorunları Sempozyumu. Çorum: Gazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
- 7 Alevilik anlayışında farklılıklar ve modern kentlerde Alevilik ekolleri için bkz. Aktürk Hamit (2013). Toplumsal Değişme ve Alevi Dernekleri –Adıyaman Örneği-. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Kayseri. Kaynaklar
- AABF. “Dedeler ve Analar Eğitim Programı”. Erişim Tarihi: 08.12.2013 http://www.aabf-inanc- kurumu.com/wp-content/Dosya/Dosya2.pdf
- Aktay, Yasin (1999). Türk Dininin Sosyolojik İmkânı. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Aktürk, Hamit (2013). “Toplumsal Değişme ve Alevî Dernekleri –Adıyaman Örneği-” (Yayınlan- mamış Doktora Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Altıntaş, Ramazan (2005). “Alevî Bektaşi Geleneğinde Dedelik Kurumu”. Uluslararası Bektaşilik Alevîlik Sempozyumu I. (Hazırlayan: Düzenleme Kurulu). (ss. 99-109). Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları.
- Bozkurt, Fuat (2010). “Alevîliğin Yeniden Yapılanma Sürecinde Toplum Devlet İlişkisi”. Tord Ols- son, Elizabeth Özdalga, Catharina Raudvere (Ed). Alevî Kimliği. (Çev. Bilge Kurt Torun, Hayati Torun). 3. Baskı. (ss. 113-123) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
- Çamuroğlu, Reha (2010). “Türkiye’de Alevî Uyanışı, Zıtlıklar” Tord Olsson, Elizabeth Özdalga, Catharina Raudvere (Ed). Alevî Kimliği. (Çev. Bilge Kurt Torun, Hayati Torun). 3. Baskı. (ss. 104-112) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
- Eröz, Mehmet (1977). Türkiye’de Alevîlik Bektaşilik. İstanbul: Otağ Yayınevi
- Ersal, Mehmet (2009). “Alevi Kimliğine Ritüel ve Hiyerarşik Örgütlenme Merkezli Bir Bakış”. Günümüz Aleviliğinde Eğitim Çalıştayı –Bildiriler ve Tartışmalar-. (ss. 46-51). Isparta: SDÜ Matbaası.
- http://necdetsubasi.com/index.php/zab%C4%B1tlar (Erişim Tarihi: 03.03.2014).
- Kehl-Bodrogi, Krisztina (1996). “Tarih Mitosu ve Kollektif Kimlik”, Birikim, Sayı: 88, (Ağustos 1996). (ss. 52-63). İstanbul.
- Keskin, Yahya Mustafa (2004). “Anadolu Aleviliğine İdeolojik Yaklaşımlar”. Türk Din Sosyolo- jisinin Temel Sorunları Sempozyumu. (ss. 293-306). Çorum: Gazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
- Keskin, Yahya Mustafa (2009). “Kentleşme ve Modernleşme Sürecinde Alevîlik’te Dedelik Kuru- mu”. EKEV Akademi Dergisi. Yıl: 13. Sayı: 41 (Güz). (ss. 115-132). Ankara.
- Ocak, Ahmet Yaşar (2012). Türk Sufiliğine Bakışlar. (13. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınevi
- Okan, Murat (2004). Türkiye’de Alevîlik Antropolojik Bir Yaklaşım, Ankara: İmge Kitabevi
- Shakland, David (1998). “Günümüz Türkiye’si Alevilerinde Dede Talip Arasındaki Değişen Bağ”. Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler Bektaşiler Nusayriler. (Hazırlayan: İsmail Kurt-Seyid Ali Tüz). (ss. 319-327). İstanbul: Ensar Neşriyat
- Shakland, David (2010). “Antropoloji ve Etnisite: Yeni Alevî Hareketinde Etnografyanın Yeri”. Tord Olsson, Elizabeth Özdalga, Catharina Raudvere (Ed). Alevî Kimliği. (Çev. Bilge Kurt Torun, Hayati Torun). 3. Baskı. (ss. 21-33) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Stratejik Düşünce Enstitüsü Alevîlik Raporu, 2009
- Subaşı, Necdet (2010). Alevî Modernleşmesi Sırrı Faş Eylemek. 3. Baskı. İstanbul: Timaş Yayın- ları.
- Şahin, İlkay (2013). Online Alevî Topluluklar Ritüel Desenli Bir Gruptan Mit Desenli Bir İnanç Topluluğuna. Konya: Çizgi Kitabevi
- Türkdoğan, Orhan (1995). Alevî -Bektaşi Kimliği -Sosyo Antropolojik Araştırma-. İstanbul: Timaş Yayınları
- Yaman, Ali (2006). Kızılbaş Alevî Ocakları, Ankara: Elips Yayınları
- Yaman, Ali (2009). “Geçmişten Günümüze Dedelerin Misyonu ve Değişim”. DEM Dergisi. Yıl: 2, Sayı:6, (ss. 30-39). İstanbul.
- Yıldız, Harun (2004). “Alevîlerde Dedelik Kurumu”. İsmail Engin- Havva Engin (Haz.). Alevîlik. (ss. 321-338). İstanbul: Kitapyayınevi.
