Author :
Abstract
İslam dünyasında vasiyet bırakmak bir gelenektir. Bunda dinin tavsiyeleri en önemli etkendir. Ayrıca vasiyet bırakmak insanî bir davranıştır. İslam dünyasında öne çıkan birçok âlim, vasiyet yazmıştır. İslam filozofları da vasiyet yazma geleneğine uymuştur. İslam filozoflarının vasiyet yazmalarında dinî sebepler kadar felsefi mirasın da etkisi olmuştur. Zira kendilerinden önce, gerek Batlı gerekse de İslamî kaynaklarda Antik Yunan’ın önde gelen filozoflarından Sokrates, Platon ve Aristoteles’e ait olduğu ileri sürülen vasiyetler vardır. İslam filozoflarının bu vasiyetlerden etkilenmiş olduklarını düşünebiliriz. İşte bu çalışmada İslam filozof ve düşünürlerinden İbn Miskeveyh, İbn Sina, Gazâlî, Sühreverdî, Fahrettn Râzî, İbn Seb‘în, Mevlâna ve Sadreddin Konevî’nin vasiyetleri ele alınmıştır. Bu vasiyetler şekil ve içerik bakımından tahlil edilmiş, karşılaştırmaları yapılmış ve İslam ahlak felsefesi bağlamında değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Ayrıca bu vasiyetlerin, İslam ahlak felsefesinin kaynaklarına, kısa ve öz metinler olarak ilave edilmesi gerektiği de önerilmiştir.
Keywords
Abstract
Leaving a testament or will is a culture in Islamic world. The religious’ advices are most important factor in that. Leaving testament/will is also a human behavior. Many scholars outstanding in Islamic world wrote testaments. Islamic philosophers have followed this traditon of writng or leaving testament as well. Not only religious factor but also philosophical heritage had an impact on Islamic philosophers’ writng testaments. Because, before them, in both Western and Islamic sources, there are testaments propounded to belong to Socrates, Plato and Aristotle, famous philosopher of Ancient Greek. We can estmate that Islamic Philosophers was affected from these testaments. Here, in this study, the testaments of some Islamic philosophers such as Ibn Miskawayh, Ibn Sina, Ghazâlî, Suhrawardî, Fakhr ad-Din ar-Râzî, Ibn Sab’în, Mawlâ- na, Sadreddin Konawî are evaluated. These testaments are analyzed and compared with one another in point of form and content, and are evaluated in the context of Islamic moral philosophy. Moreover, it is proposed that it is necessary to add these testaments to the sources of Islamic moral philosophy as short and concise texts.
Keywords
- 1 Nasihatname, pendname, siyasetname, vasiyetname vs. gibi kavramların içerik ve örnek karşılaştırılması için bkz. (Keleş, 2010: 183-209).
- 2 http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.53458a3 ba2f852.22450799 (Erişim Tarihi: 08.04.2014).
- 3 Siyasî vasiyetler hakkında geniş bilgi için bkz. (Özdek, 1976). Bir siyasî vasiyetname ör- neği için bkz. (Kavak, 2011: 59-60). Siyasî vasiyetnameler niteliğindeki siyasî nasihatlerle ilgili olarak da bkz. (Saka, 1998: 249-268). Tıbbi vasiyetname ile ilgili olarak Abdüllatif Bağdadî’nin nasihatlerini içeren bir metin için bkz. (Gül ve Köker, 1993: 21-26).
- 5 Sırru’l-esrar: es-Siyasetu ve’l-firase fi tedbiri’r-riyase adlı eser Yuhanna İbn Bıtrik tarafın- dan derlenmiş veya çevrilmiş olup Aristoteles’e atfedilen bir eser olarak bilinmiştir. Bazı araştırmacılar eseri Süryanice bir kaynağa dayandırmışsa da mantıklı olan onun Yunan kaynaklı olması ve İbn Bıtrik tarafından derlenmiş olmasıdır. İslam dünyasında birçok kişi bu esere ilgi göstermiş, İskender’in başarısının sırrı da burada aranmıştır. Bu nedenle çe- şitli dillere çevrilerek meliklere arz edilmiştir (Kaya, 1983: 294-296).
- 6 İbn Seb‘în’in vasiyetinin ayrıntılı tahlili ve Arapça metniyle birlikte Türkçe çevirisi tarafı- mızdan yapılmıştır (Bozkurt, 2013: 187-210). Kaynaklar
- Arberry, A. J. (1971). “Plato’s ‘Testament to Aristotle.” Bulletin of the School of Oriental and African Studies 34/3: 475-490.
- Arı, Abdüsselam (2012). “Vasiyet.” TDV İslam Ansiklopedisi 42: 552-555.
- Aristoteles [Yuhanna b. Bıtrik] (1995). Sırru’l-esrar: es-Siyasetu ve’l-firase fi tedbiri’r-riyase. Takdim: Sami Seliman. Beyrut: Dârul Ulûmi’l-Arabiyye.
- Ateş, Nilüfer (2008). Kültür Tarihi Bakımından Osmanlı Vasiyetnameleri. Yayımlanmamış Y. Li- sans Tezi. Bursa: UÜSBE.
- Ateş, Nilüfet ve Yediyıldız, Asım (2007). “Erzurumlu Kadızâde Efendi’nin Vasiyetnamesine Tahlili Bir Bakış.” Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 16/2: 309-326.
- Bozkurt (Gülmez), Birgül (2008). İbn Seb‘în Hayatı Eserleri ve Felsefî Görüşleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: AÜSBE.
- Bozkurt, Ömer (2013). “İbn Seb‘în’in Vasiyeti: Vasiyyetu İbn Seb‘în li Eshâbihî.” Milel ve Nihal 10 (1): 187-210.
- Can, Şefik (2006). Mevlâna Hayatı Şahsiyeti Fikirleri. İstanbul: Ötüken Yay.
- Dalkılıç, Bayram (1999). “Sadreddin Konevî Vasiyetnamesi’nin Din Felsefesi Problemleri Açısın- dan Değerlendirilmesi.” Makalat 2: 157-168.
- Eflâkî, Ahmed (2006). Ariflerin Menkıbeleri. Çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Eflatun (1995). Sokrates’in Savunması. Çev. Teoman Aktürel. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Eflatun (1997). Phaidon. Çev. Suut K. Yetkin-Hamdi R. Atademir. İstanbul: MEB Yay.
- Firuzâbâdî (2005). el-Kâmusu’l-Muhît. Beyrut: Müessesetu’r-Risale.
- Firuzanfer, B. (2005). Mevlâna Celâleddin. Çev. F. Nazif Uzluk. Konya: Konya İl Kültür Turizm Müd. Yay.
- Gazâlî (2003). “Gazâlî’nin Vasiyeti.” Mahmut Kaya (Çev., Yay. Haz.), İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri (ss.409-412) içinde. İstanbul: Klasik Yay.
- Gökgöz, Kürşat (2002). İslam Hukukunda Vasiyet. Y.Lisans Tezi. Sivas: CÜSBE.
- Gül, Ahmet ve Köker, Ahmet Hulusi (1993). “Hekimlere Nasihat Abdullatif Bağdadi.”, Ahmet Hulusi Köker (ed.) Gevher Nesibe Sultan Anısına Düzenlenen Abdüllatif Bağdadi Kongresi Tebliğleri (ss.21-26) içinde. Kayseri: Erciyes Ünv. Matbaası.
- Gümüş, Nevin (2009). “İsmâil Hakkı Bursevî’nin Vasiyetnâme’si.” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1: 23-76.
- İbn Arabî (2012). Futûhât-ı Mekkiyye. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yay. c.18.
- İbn Miskeveyh (2003). İbn Miskeveyh’in Vasiyeti. Mahmut Kaya (Çev. Yay. Haz.) İslam Filozofla- rından Felsefe Metinleri (ss.269-271) içinde. İstanbul: Klasik Yay.
- İbn Seb‘în (1956a). Vasiyetu İbn Seb’în li eshabihi, İbn Seb‘în, Resailu İbn Seb‘în (ss.312-315) içinde. Tahkik: Abdurrahman Bedevî. Kahire: Daru’l Mısriyye.
- İbn Seb‘în (1956b). Ahd İbn Seb‘în li telâmizihî. İbn Seb‘în, Resailu İbn Seb‘în (ss.43-44) içinde. Tahkik: Abdurrahman Bedevî. Kahire: Daru’l Mısriyye.
- İbn Sina (2005). İşaretler ve Tenbihler (el-İşârât ve’t-tenbîhât). Çev. A. Durusoy, M. Macit, E. Demirli. İstanbul: Litera Yay.
- Kavak, Özgür (2011). “Meşhur Bir Mektubun İzinde: Vezir Tahir b. Hüseyin’in Oğlu Abdullah’a Nasihatleri.” MÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 41: 59-106.
- Kaya, Mahmut (1983). İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi. İstanbul: Ekin Yay.
- Kaya, Mahmut (1987). “Muhtaru’l-Hikem ve Mahasinu’l-Kelim’de Aristoteles’e İsnad Edilen Hikmetli Sözler ve Bunların Kaynakları.” İstanbul Üniversitesi Felsefe Arkivi 26: 247296.
- Keleş, Reyhan (2010). “Türk Edebiyatında Nasihat.” A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 44: 183-209.
- Kılınç, Aziz (2006). Türk Edebiyatında Vasiyetnameler. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kılınç, Aziz (2007). “Alevî Bektaşî Geleneğinde Vasiyet Kültürü.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırma Dergisi 41: Sayfa sayısı belirtilmemiş.
- Kılınç, Aziz (2008). “Alevî Bektaşî Geleneğinde Vasiyet ve Buyruk Üzerine.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırma Dergisi 45: 83-92.
- Kınalızâde Ali Çelebi (2007). Ahlak-ı Alâî. Haz. Mustafa Koç. İstanbul: Klasik Yay.
- Komisyon (1996). el-Muncid fi’l-luğat. Beyrut: Daru’l-Meşrik.
- Levend, Agâh Sırrı (1964). “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız.” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten (1963’ten ayrı basım) (ss.89-115). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Mustafa, İbrahim ve diğerleri (1986). el-Mu‘cemu’l-Vasît. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Olguner, Fahrettin (1984). “İslam Kaynakları Işında Platon.” İstanbul Üniversitesi Felsefe Arkivi 24:123-168.
- Olguner, Fahrettin (1989). Batı ve İslam Kaynakları Işığında Platon. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Özdek, Refik (1976). Siyasî Vasiyetnâmeler. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Özlem, Doğan (2010). Etik Ahlak Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları.
- Palabıyık, Abdülkadir (2009). “İçerik Açısından Hz. Peygamber’in Hz. Ali’ye Nasihatleri.” Hz. Ali Sempozyumu Bildirileri (ss.259-264) içinde. İzmir.
- Râzî, Fahrettin (2005). “Fahrettin Râzî’nin Vasiyeti”, Haz. ve Çev. M. Cüneyt Kaya. Bilim ve Sanat Vakfı Bülten, 16/56: 65-66.
- Saka, Şevki (1998). “Âlimlerin Emirlere (İdarecilere) Nasihati.” AÜİF Dergisi XXXVIII: 249-268.
- Sarıkaya, Meliha Yıldıran (2011). “Ahmed Sûzî’nin Vasiyetnamesi.” Cumhuriyet Üniversitesi İla- hiyat Fakültesi Dergisi XV/2: 173-200.
- Sühreverdî, Şihabuddin (2001). Hikmetu’l-İşrâk. Şihabüddin Sühreverdî, Mecmuatu Musanna- fati Şeyhu İşrâk (c.II, ss.1-260) içinde. Tahkik ve Mukaddime: Henry Corbin. Tahran: Pejuheşgahi Ulûmi İnsanî ve Mutalaati Ferhengi.
- Sühreverdî, Şihabuddin (2012). İşrâk Felsefesi Hikmetu’l-İşrâk. Çev. Tahir Uluç. İstanbul: İz Ya- yınları.
- Sühreverdî, Şihabuddin (2003). Aydınlanma Felsefesi (Hikmetu’l-İşrâk). Mahmut Kaya (Çev. Yay. Haz.) İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri (ss.512-513) içinde. İstanbul: Klasik Yay.
- Tûsî, Nasiruddin (1992). Şerhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât, İbn Sina, el-İşârât ve’t-tenbîhât içinde. Tahkik: Süleyman Dünya. Kahire: Daru’l-Mearif.
- Tûsî, Nasiruddin (2007). Ahlak-ı Nâsırî. Çev. Anara Gafarov-Zaur Şükürov. İstanbul: Litera Yay.
- Uzunpostalcı, Mustafa (1989). “Şeyh Sadreddin Konevî’nin Vasiyyeti.” Selçuk Dergisi I. Sadred- din Konevî (Sempozyonu) Özel Sayısı 4: 37-44.
- Ünal, Necdet (1995). İslam Hukukuna Göre Vasiyet. Y. Lisans Tezi. İzmir: DEÜSBE.
- Üstüner, Kaplan (2008). “Divan Şairlerinin Vasiyetleri.” Ekev Akademi Dergisi 12/35: 75-82.
- http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.53458a3ba2f8 52.22450799 (Erişim Tarihi: 08.04.2014).
