Author :
Abstract
Başlangıcı insanlık tarihi kadar eskilere uzanan din, tarihin her döneminde bireyleri ve toplumları etkileyen en önemli kurumlardan biri olmuştur. Öyle ki, tarihi süreç içerisinde her hangi bir dine mensup olmayan insanlara rastlanmakla birlikte, dini olmayan bir toplum görülmemiştr. Nitekim günümüzün en önemli dinler tarihçilerinden kabul edilen, Mircea Eliade de ilk insanın “dindar adam” olduğunu ve anlamlı dünyanın ancak kutsalın keşf ile mümkün olabileceğini ileri sürmüştür (Keskin, 2004, 37). Din, kognitf dünyaya değerler ve simgeler kümesiyle hem toplumun bütünleştricisi olarak fonksiyon görür hem de kültürel muhtevanın odak noktasını teşkil eder. Bireyin kurduğu bu kognitf dünya, onun toplumsal dünya ile etkileşiminin bir sonucudur (Akyüz, 2007, 18). Modern din sosyolojisi, dini norm ve değerleri dışlayan, klan’dan günümü- ze kadar hiçbir toplum tpi gösterememiştr. Post-Marksist düşünce bile dini kurumlara yönelik eğilimlere kapıları açmış, hata… Gorbaçov, Marx’ın kapitalizm için reva gördüğü ifadeyi kullanırsak, “komünizmi tarihin çöplüğüne atktan “ sonra, Roma’ya gitmiş ve Papa’nın elini öpmüştür. (Türkdoğan, 1996, 69) 21. Yüzyılda İslamiyet’in yükselişi, Türk sosyolojisinin önemli dinamiklerinden birini oluşturmaktadır. İngiliz düşünürü John Keane’in yerinde teşhisiyle, ülkemizde laikliğin İslamiyet karşıt olarak kullanılması sonucu İslam belki yarın yüzyıla yakın işlenmemiş; bu yüzden de felsefe, teoloji ve sosyoloji alanında Türk toplumunun ihtyaçları din dışı kalmıştr. Oysa bir sosyal müessese olarak din, hiçbir uygar toplumun yaşantsından silinemez. Din, bu gün ülkemizde de tarihsel rolünü oynamak durumundadır. İktsadi sistemimiz, modernleşme karşısındaki tutumumuz, demokrasi modelinin restorasyonu ve hepsinin üstünde toplumsal ahlak ve değerler sistemimizin yeniden imarında “İslam”a ihtyacımız var. ( Türkdoğan, 1996, 7) Cumhuriyet tarihinde “tek part” dönemi diye adlandırılan dönemde, özellikle de Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatndan sonra, laiklik ilkesinin yorumlanarak uygulanması ve değişen devlet politkasın sonucu olarak din eğitmi ve öğretmi üzerindeki baskılar artmıştr. Dönemin Diyanet İşleri Başkanı’nın hazırlamış olduğu raporda konuyla ilgili çok sayıda örnek bulmak mümkündür. Bu baskılar halkta, devlete karşı bir tepki oluşmasına neden olmuştur. Bu tepkilerin bir kısmı sonraki yıllarda kendini devlete güvensizlik bir kısmı da siyasi otoriteyi dinsizlikle suçlama şeklinde kendini göstermiştir. Çok partli hayata geçilmesiyle baskılar kısmen azalmış, buna bağlı olarak da Türk Halkı’nın din eğitmi ve öğretmi talepleri artmıştr. Bu dönemde Ankara Üniversitesine bağlı olarak bir İlahiyat Fakültesi açılmış, İmam Hatip okullarının sayısı artrılmış, Kur’an kurslarının şartlarında da bazı iyileştrmeler yapılmıştır.Ancak bu rahatlama daha önce yeraltna çekilmek zorunda bırakılmış tarikatların tekrar gün yüzüne çıkmasına imkân sağlamıştr. Kısa sürede kurumsallaşarak güçlenen bu yapılar faaliyetlerini artrmış; bu durum, faaliyet alanı ve konusu ortak olan, ancak yöntemleri ve bakış açıları birbirinden farklı olan “akademik dini bilgi” üreten akademisyen din âlimleri ile alaylı din âlimlerinin rekabetne neden olmuştur.
Keywords
Abstract
In this artcle, the period immediately afer the proclamaton of the republic as a result of the work of reform in educaton and training, the teaching of religious educaton and the major changes that occurred, “one party” during the teaching of religious educaton and practces related to the effects of the Turkish community life, “a mult-party” began their academic life, religion knowledge-producing insttutons and the knowledge produced by the ofcial who led the Turkish people to reach the status of religious educaton insttutons, insttutonalized and strengthened in the period afer 1970 with the academic community and religious sects, and the reasons for the struggle between the ofcial insttutons that generate knowledge conditon examined the effects of the Turkish people’s percepton of religious scholar(Theologian).
Keywords
- Kaynaklar Akyüz, Niyazi, İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din Anlayışı, Gündüz Yayınları, Ankara 2007. Alkan, Ahmet Turan, Ateş Tecrübeleri, Ötüken Yayınları, 295 İstanbul 1996. Armağan, İbrahim, Bilgi ve Toplum, Ortaçağ Yayınları, İstanbul 1974. Aron, Raymond, Aydınların Afyonu, (çev. İzzet Tanju), Anı Yayınları, Ankara, 2004. Arslantürk, Zeki, Sosyal Bilimciler için Araştırma Metot ve Teknikleri, Çamlıca Yayınları, İstanbul
- 2001. _________;Tayfun Amman, Sosyoloji, Camlıca Yayınları, İstanbul 2001. _________,Uygulamalı Sosyal Araştırma, SPSS, Kavramlar, Teknikler, Metotlar, Bilgisayar Uy
- gulamaları, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2011. _________, Kutsalın Dönüşü, Ayışığı Yay. İstanbul 1998, s. 36. Atay, Hüseyin Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, Dergah Yay., İstanbul 1983, s.38. Aydın, Mustafa, Bilgi Sosyolojisi, Açılım Yay., İstanbul 2004, s.20. Aydınalp, Halil, Yüksek Din Öğretimi ve Köktencilik, Camlıca Yayınları, İstanbul 2011. Aykaç, Kemal, Din Politikası Üzerine Konuşmalar, A.Ü. Basımevi 1986. Azman, Ayşe, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, Bağlam Yayınları, İstanbul 1995. Başgöz, İlhan, Türkiye Cumhuriyetinde Eğitim ve Atatürk, , Dost Yayınları, Ankara 1968. Berger, Peter L. & Thomas Luckmannn, Gerçekliğin Sosyal İnşası, Paradigma Yayınları. (Vefa
- Saygın Öğütle) İstanbul 2008. Burçak, Rıfkı Salim, On Yılın Anıları, Nurol Matbaacılık, Ankara 1998. Büyük Larausse, Sözlük ve Ansiklopedi, Gelişim Yayınları. Çeçen, Anıl, Kültür ve Politika, Hilal Yayınları, İstanbul 1989. Çamdibi, H. Mahmut, Din Eğitiminde İnsan ve Hayat, Çamlıca Yayınları. İstanbul 2003. Çapcıoğlu, İhsan., “Din-Siyaset İlişkisi Bağlamında Türkiye’de Din Öğretimi”, Düşünen Siyaset
- Türk Siyasetini Düşünmek Özel Sayısı, 2009, S. 25, ss. 163–193. Düzdağ, M. Ertuğrul, Said Halim Paşa, Buhranlarımız ve Son Eserleri, İz Yayınları, İstanbul
- 1993. Erkal, Mustafa E., Etnik Tuzak Kimlikler ve Açılımlar, Der Yayınları, İstanbul 2010 Güngör, Erol, İslam’ın Bugünkü Meseleleri, Ötüken Yayınları, İstanbul 1998. _________, Türk Kültürü ve Milliyetçilik, Ötüken Yayınları, İstanbul 2002. İbn Haldun, Mukaddime, (Abdurrahman b. Muhammed) , Çev. Zakir Kadiri Ugan, MEB Devlet
- Kitapları, İstanbul 1968. Kaplan, İsmail, Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi, İletişim Yayınları, İst.2009. KAPLAN, Mehmet, Büyük Türkiye Rüyası, Dergah Yayınları, İstanbul 1992. KARA İsmail, Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslam, Degah Yayınları, İstanbul Karasar, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayınları, Ankara 2000. Kaya, Kamil, Akademisyenlerin Gözüyle Türkiye’de Din- Siyaset İlişkisi, Fakülte Kitapevi, Isparta Kemerlioğlu, Eyüp, Bilgi Sosyolojisi, Saray Kitapevi, İzmir 1996. Keskin, Yayha Mustafa, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği, İlahiyat Yayınları, Ankara Kıllıoğlu, İsmail, Düşünce ve Özgürlük, Timaş Yayınları, İstanbul 1992. Kirman, Mehmet Ali, Din ve Sekülerleşme, Karahan Kitapevi, Adana 2005. Kollektif, Dini Otorite, Ensar Neşriyat, İstanbul 2006. Kongar, Emre, Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, Remzi Kitapevi, İstanbul Köktaş, M. Emin, Türkiye’de Dini Hayat, İşaret Yay., İstanbul 1993, s.11. Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul 1994. _________, Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul 2010. _________, Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları, İstanbul 2010. Mengüşoğlu, Takiyyettin, Felsefeye Giriş, Remzi Kitapevi, İstanbul 1992 Meriç, Cemil, Mağaradakiler, İletişim Yayınları, İstanbul 1997. _________, Bu Ülke, Ötüken Yayınları, İstanbul 1976. _________, Sosyoloji Notları ve Konferanslar, İletişim Yayınları, İstanbul 1993. Mert, Nuray, Modernlik ve Kültür Tartışmaları, Zaman Gazetesi, 20 Temmuz 1998. Mills, C. Wright, The Power Elit, Oxford Universty Press, New York 1959 Ocak, Ahmet Yaşar, Türkler Türkiye ve İslam, İletişim Yayınları, İstanbul 2009. _________, Müslüman İmajı, TDV Yayınları, Ankara 1996. _________, Türkiye Sosyal Tarihinde İslam’ın Macerası. İletişim Yayınları., İstanbul, 2010. Okumuş, Ejder, Türkiye’nin Laikleşme Serüveninde Tanzimat, İnsan Yayınları, İstanbul 1999. Öcal, Mustafa “Popüler Kültür ve Din: Dindarlığın Değişen Yüzü”, U.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi,
- Sayı:1, Cilt:1, ,Yıl:1, 1986. Özdalga, Elisabeth, İslamcılığın Türkiye Seyri, İletişim Yayınları, İstanbul 2007. Piaget , Jean, Yapısalcılık, Doruk Yayınları, Ankara 1999. SAKAOĞLU, Necdet, Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 1996. Sezen, Yümni, İslam’ın Sosyolojik Yorumu, Birleşik Yayıncılık, İstanbul 2000. _________, Sosyolojiye Göre Halk Millet Devlet, Veli Yayınları., İstanbul 1982. Slattery, Martin, Sosyolojide Temel Fikirler, ( Ümit Tatlıcan- Gülhan Demiriz), Sentez Yayınları.,
- İstanbul 2010. Stone, Rob, Sosyolojik Düşüncede İz Bırakanlar, (Nihat Z. Erdoğan- Ülgen Oskay) Bağlam Yayın
- ları. İstanbul 2008. Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, C.I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1975. Subaşı, Necdet, Türk Aydının Din Anlayışı, Yapı Kredi Yayınları. İstanbul 1996. Şeriati, Ali, Kültür ve İdeoloji, Birleşik Yayınları, İstanbul 1995. Topçu, Nurettin, Yarınki Türkiye, Dergah Yayınları, İstanbul 1997. _________, Büyük Fetih, Dergah Yayınları, İstanbul 1998. Toy Erol, Aydınımız İnsanımız Devletimiz, Çoğul Yayınları, İstanbul 1992. Türkdoğan, Orhan, Türk Toplumunda Aydın Sınıfın Anatomisi, Timaş Yayınları, İstanbul 2003 _________, Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, C.1, K.B. Yayınları, Ankara _________, Değişme Kültür ve Sosyal Değişme, Birleşik Yayınları, İstanbul 1996. _________, Milli Kültür Modernleşme ve İslam, Birleşik Yayınları İstanbul 1996. _________, Bilimsel Değerlendirme ve Araştırma Metodolojisi, MEB Yayınları, İstanbul 1989. _________, Ziya Gökalp Sosyolojisinin Temel İlkeleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, An
- kara 1987. _________, Sosyal Şiddet ve Türkiye Gerçeği, Timaş Yayınları, İstanbul 1996. _________,Bilimsel Araştırma Metodolojisi, Timaş Yay., İstanbul 2000, s.190. Türkçe sözlük, T.D.K., Ankara 1988. Uzunpostalcı, Mustafa, Kuruluşunun 43. Yılında İmam Hatip Liseleri’nde Din Eğitimi, Ensar Neş
- riyat, İstanbul 1995. Ülgener, Sabri F., Aydınlar ve İzmler, Mayoş Yayınları, Ankara 1983 Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul 1994. Zuckerman, Phil, Din Sosyolojisine Giriş, (Çev. İhsan Çapcıoğlu & Halil Aydınalp) Birleşik Yayı
- nevi, Ankara 2006. İnternet Siteleri http://turkoloji.cu.edu.tr www.tuik.gov.tr
