Author :
Abstract
İnsan sosyal bir varlık olmanın yanında, ekonomik bir varlık olarak da karşı- mıza çıkmaktadır ki, tutum ve davranışlarında büyük ölçüde kar-maliyet analizi yaparak hareket etmektedir. Yaklaşım, ekonomide kullanılan teori ve modellerin diğer sosyal bilim alanlarında da kullanılabileceği düşüncesine dayanmaktadır. Bu anlayıştan hareketle ekonomi biliminde kullanılan teori ve kavramlar diğer disiplinlerde de kullanılmaya başlanmıştr ki, bu disiplinlerden birisi de Sosyolojidir.1 Son dönemlerde bazı sosyologlar da teorilerini, insan davranışlarının kar-maliyet analizi çerçevesinde ortaya çıktğı fkri üzerine kurulan rasyonel seçim teorisiyle açıklamaya çalışmışlardır. Toplumsalı anlamak ve açıklamak için sosyolojide kullanılmaya başlanan rasyonel seçim teorisi, insan ilişkilerinin birbirine eşit değerlerin karşılıklı de- ğişimi ile anlaşılabileceği kabulüne dayanır. Bu değişim, mahremlik, statü birleşmesi gibi elle tutulamayan şeylerle ilgili olarak gerçekleşir. Toplumsal yapı içinde bireyin rolünün yeniden göz önüne alınmasına yönelik bir çabayı temsil eden ve daha ziyade insan davranışlarının anlaşılmasına önem veren alışveriş kuramı aktvite, etkileşim, duygu, ödül, ceza, statü, iktdar, güç gibi kavramları sıkça kullanmaktadır. Bu kuramın varsayımları arasında insan davranışının akılcı oluşu; ekonomistlerden ödünç alınan azalan marjinal yarar yasası ve toplumsal değişim durumunda insanlar verdikleri ile aldıkları arasında bir denge beklentsi içinde oluşu sayılabilir.2 Sosyolojiye paralel olarak Din Sosyolojisi çalışmalarında da kullanılmaya başlanan rasyonel seçim teorisi, bireylerin ve grupların dini tutum ve davranışlarına ekonomik perspektfle yaklaşan, oldukça kolay anlaşılabilir ön kabullerden oluşan bir teoridir. Ekonomide kullanılan çeşitli modellerden de faydalanarak bireylerin, kurum ve grupların dini tutum ve davranışlarını kar-maliyet perspektfnden inceleyerek izaha çalışmıştr. Teori dini çevreyi, dinlerin ve dini grupların rekabet etği bir pazar olarak değerlendirir. Bu pazarda her birey, her grup veya her cemaat dinden elde edecekleri maddi ve manevi menfaat maksimum düzeye çıkarmak için gayret ederler.3 Anlam olarak akılcı, mantki, makul manasına gelen rasyonel terimini, rasyonel seçim teorisyenleri her davranış ve hareketnde akılcı ve makul davranmak anlamında değil, ‘karını maksimize etmek’ anlamında kullanmışlardır.4 Rasyonel seçim teorisi dindarları maddi ve manevi hizmet talep eden müşteritüketci, din adamlarını ve dini kurumları bu talepleri tedarik eden üretciler olarak görür5. Bu ikisi arasındaki ilişkiden (arz-talep) ortaya çıkan olguyu ise dini pazar olarak değerlendirir.
Keywords
Abstract
The subject of this study is ratonal choice theory and the concepts related with the theory, which has been used in religious studies for the last thirty-fourty years. The theory depends on that human beings are homo-economicus and that religious behaviour of humans are taken shape in this manner. Based on the postulate that every act of individuals emerge from cost and proft analysis, the theory is establishen on three basic elements. These are maximizing behavior, stable preferences and market equilibrium.
Keywords
- 1. Gary Browning, Abigail Halcli, Frank Webster, Understanding Contemporary Society: Theories Of The Present, Sage Publications Ltd., London, 2000, s. 126.
- 2. Mehmet Ali Kirman, Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Rağbet Yayınları, 2004, 159-160.
- 3. Adnan Selman, Rasyonel Seçim Teorisi Bağlamında Din Olgusu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2011, s. 4.
- 4. Regan Reitsma, “God, Our Community In Heaven: Rational Choice Theory And Religion”, Christian Scholar’s Review, Winter, 2004, s. 213-236.
- 5. Taner Edis, Science And Nonbelief, Greenwood Press, Westport, 2006, s. 163.
- 6. Kevin Christiano, William Swatos, Peter Kivisto, Sociology Of Religion: Contemporary Developments, Altamira Press, Oxford, s. 42, 2002.
- 8. Iannaccone “The Consequences of Religious Market Structure: Adam Smith And The Economics Of Market Structure”, Rationality and Society, April, 1991, s. 156-177.
- 9. Iannaccone, “Handbook of Religion and Social Institutions” içinde Economy And Monopoly, Ed. Ebough, H. R., Springer Science Business Media Inc., New York, 2006, s. 21-40.
- 10. Fusfeld, Çağdaş İktisadi Düşüncenin Gelişimi, Nihad Sayar Yayın ve Yardım Vakfı, İstanbul, 1988, s. 36.
- 11. Peter Berger, Grace Davie, Effie Fokas, Religious America Secular Europe? A Theme And Variations, Ashgate Publishing Limited, Hampshire, 2008, s. 34.
- 14. Iannaccone, “The Expansion Of Economics” içinde A Marriage Made In Heaven? Economic Theory And Religious Studies, Ed. Grossbard-Shechtman, S., Clague, C., M.E. Sharpe Inc., New York, 2002, s 203-224.
- 15. James Spickard “Rethinking Religious Social Action”, Sociology of Religion, Vol. 59, Issue 2, 1998, s. 99-110.
- 16. Gery Becker, The Economic Approach To Human Behavior, The University of Chicago Press, Chicago, s. 5, 1990.
- 17. Iannaccone, “Rational Choice Theories of Religion” içinde, Framework For The Scientific Study Of Religion, Ed. L. Young, Routledge, New York, s. 25–45, 1997.
- 19. Jeffrey Alexander, Gary Marx, Christine Williams, Self, Social Structure and Beliefs, Explanations in Sociology, University of California Press, California, s. 86, 2004.
- 23. Helen R. Ebaugh, Handbook Of Religion And Social Institution, Springer Sciendce Business Media Inc., New York, s. 24, 2006.
- 24. Gery Becker, A Treatise On The Family, Harvard University Press, Harvard, s. 122, 1993.
- 27. Ali Rıza Aydın, “Çocuğun Dini Şahsiyet Kazanmasında Ailenin Önemi”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1996, sayı: 8, s. 211-220.
- 28. Robert B. Ekelund, Robert F. Hebert, Robert D. Tollison, The Marketplace Of Christianity, MIT Press, Cambridge, 2006, s. 24.
- 29. Corry Azzi, Ronald Ehrenberg, “Household Allocation of Time And Church”, Journal Of Political Economy, February, 1975, s. 27-56.
- 30. Asim Jusic, Economic Analysis Of The Legal Regulation Of Religion In The US And Germany, Central European University, Budapest, 2007.
- 31. Iannaccone, “Religious Practice: A human Capital Approach”, Journal for the Scientific Study of Religion, sayı: 29, 1990, s. 297-314.
- 32. Heller Clain, Charles Zech, A Household Production Analysis Of Religious And Charitable Activity”, American Journal of Economics and Sociology, October, 1999, s. 923-946.
- 34. Esa Mangeloja, Application of Economic Concepts on Religious Behavior, >http://129.3.20.41/eps/othr/papers/0310/0310003.pdf<. (13.12.2009)
- 37. Muhyiddin-i Nevevi, Riyazüs-Salihin, Çev. Kıvamüddin Burslan, Hasan Hüsnü Erdem, Sanem Matbaacılık San. Ve Tic. A.Ş., Ankara, 1990, s. 478.
- 46. Iannaccone, “Introduction To The Economics Of Religion”, Journal of Economic Literature, sayı: 36, 1998, s. 1465–1495.
- 48. Guido Heineck, “The Determinants Of Church Attendance And Religious Human Capital In Germany: Evidence From Panel Data”, Discussion Paper, No. 263, October, 2001.
- 49. Carmen U. Chiswick, Economics of American Judaism, Routhledge, New York, 2008, s. 92.
- 52. Amyra Grossbard, Shoshane Neuman, “Economic Behavior, Marriage and Religiosity,” Journal of Behavioral Economics, Vol: 15, Issue: 2, 1986, s. 71-86.
- 54. Iannaccone, “A Formal Model Of Church And Sect”, American Journal Of Sociology, Volume 94, Supplement, 1990, s. 241-268.
- 55. Pablo Garza, Shoshana Neuman, “Intergenerational Transmission of ‘Religious Capital’: Evidence from Spain”, Social Science Research, Volume: 38, Issue: 3, September 2009, s.
- 61. Iannaccone, “The Economics Of Human Behaviour”, içinde Religious Practice: A human Capital Approach, Ed. Tommasi, M., Lerulli, K., Cambridge University Press, Cambridge, s. 172-187, 1995.
- 76. Stephen R. Warner, “Rational Choice Theory and Religion: Summary and Assessment” içinde Convergence toward the New Paradigm: A Case of Induction, Ed. L. A. Young, New York, Routledge, 1997, s. 87-101.
- 77. Grace Davie, The Sociology Of Religion, Sage Publications, London, 2007, s. 67.
- 78. Stephen Sharot, “Beyond Christianity: A Critique Of The Rational Choice Theory Of Religion From A Weberian And Comparative Religions Perspective”, Sociology of Religion, December 22, 2002, s. 427-454.
- 84. Ryan Cragun, Deborah Cragun, Introduction To Sociology, Seven Treasures Publications, USA, 2006, s. 184.
- ALEXANDER J., MARX G., WILLIAMS L., Self, Social Structure And Beliefs, Explanations In Sociology, University of California Press, California, 2004.
- BECKER G., The economic Approach To Human Behavior, The University of Chicago Press, Chicago, 1990.
- _____, A Treatise On The Family, Harvard University Press, Harvard, s. 122, 1993.
- BERGER, DAVIE, FOKAS, Religious America, Secular Europe? A Theme And Variations, Ashgate Publishing Limited, Hampshire, 2008.
- BROWNING, G., HALCLI, A., WEBSTER, F., Understanding Contemporary Society: Theories of The Present, Sage Publications Ltd., Londra, 2000.
- CHISWICK, C., U., Economics of American Judaism, Routhledge, New York, 2008.
- CHRISTIANO, K. J., SWATOS, W. H., KIVISTO, P., Sociology of Religion: Contemporary Developments, Altamira Press, Oxford, 2002.
- CRAGUN, R., CRAGUN, D., Introduction To Sociology, Seven Treasures Publications, USA, 2006.
- DAVIE G., The Sociology Of Religion, SAGE Publications, London, 2007.
- EBAUGH H., Handbook Of Religion And Social Institution, Springer Sciendce Business Media Inc., New York, 2006.
- EDIS, T., Science And Nonbelief, Greenwood Press, Westport, 2006.
- FUSFELD, D., R., Çağdaş İktisadi Düşüncenin Gelişimi, Nihad Sayar Yayın ve Yardım Vakfı, İstanbul, 1988.
- IANNACCONE, L., “Handbook of Religion and Social Institutions” içinde Economy, Ed. Ebough, H. R., Springer Science Business Media Inc., New York, 2006.
- _____, “Rational Choice Theories of Religion” içinde, Framework For The Scientific Study of Religion, Ed. L. Young, Routledge, New York, 1997.
- _____, “Handbook Of Religion And Social Institutions” içinde Economy And Monopoly, Springer Science Business Media Inc., New York, 2006.
- _____, “The Economics Of Human Behaviour”, içinde Religious Practice: A human Capital Approach, Ed. Tommasi, M., Lerulli, K., Cambridge University Press, Cambridge, 1995.
- _____, “The Expansion Of Economics” içinde A Marriage Made In Heaven? Economic Theory And Religious Studies, Ed. Grossbard-Shechtman, S., Clague, C., M.E. Sharpe Inc., New York, 2002.
- KİRMAN M., A., , Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2004.
- NEVEVİ, M., Riyazüs-Salihin, Çev. Kıvamüddin Burslan, Hasan Hüsnü Erdem, Sanem Matbaacılık San. Ve Tic. A.Ş., Ankara, 1990.
- WARNER, S., R., “Rational Choice Theory and Religion: Summary and Assessment” içinde Convergence toward the New Paradigm: A Case of Induction, Ed. L. A. Young, New York, Routledge, 1997. Makaleler
- AYDIN, A., R., “Çocuğun Dini Şahsiyet Kazanmasında Ailenin Önemi”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1996, sayı: 8.
- AZZI, C., EHRENBERG, R., “Household Allocation of Time And Church”, Journal of Political Economy, February, 1975.
- CLAIN S. H., ZECH, C. B.,“A Household Production Analysis of Religious and Charitable Activity”, American Journal of Economics and Sociology, October, 1999.
- GARZA, P.B., NEUMAN, S., “Intergenerational Transmission of ‘Religious Capital’: Evidence from Spain”, Social Science Research, Volume 38, Issue 3, September 2009.
- GROSSBARD, S., NEUMAN, S., “Economic Behavior, Marriage and Religiosity,” Journal of Behavioral Economics, İstanbul, 1995, Vol:15, Issue: 2, 1986.
- HEINECK, G., “The Determinants Of Church Attendance and Religious Human Capital In Germany: Evidence From Panel Data”, Discussion Paper, No. 263, October, 2001.
- IANNACCONE, L., “The Consequences of Religious Market Structure”, Rationality and Society, April, 1991.
- _____, “Introduction To The Economics Of Religion”, Journal of Economic Literature, Issue: 36, 1998.
- _____, “Progress In The Economics Of Religion,” Journal of Institutional and Theoretical Economics, Vol: 150, No: 4, 1994.
- _____, “Voodoo Economics”, Journal for the Scientific Study of Religion, Issue: 34, 1994.
- _____, “Religious Practice: A human Capital Approach”, Journal for the Scientific Study of Religion, Issue: 29, 1990.
- _____, “The Consequences of Religious Market Structure: Adam Smith and the Economics of Religion.” Rationality and Society, April, 1991.
- _____, “A Formal Model Of Church And Sect”, American Journal of Sociology, Volume 94, Supplement, 1990.
- IANNACCONE, FINKE, STARK, “Deregulating Religion: The Economics of Church And State”, Western Economic Association International, Vol: 25, April, 1997.
- REITSMA, R. L., “God, Our Community In Heaven: Rational Choice Theory and Religion”, Christian Scholar’s Review, Winter, 2004.
- SELMAN, A., Rasyonel Seçim Teorisi Bağlamında Din Olgusu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2011.
- SHAROT, S., “Beyond Christianity: A Critique of The Rational Choice Theory of Religion From A Weberian And Comparative Religions Perspective”, Sociology of Religion, December 22, 2002. Diğer
- JUSIC, A., Economic Analysis of The Legal Regulation of Religion in The US and Germany, Central European University, Budapest, 2007.
- MANGELOJA, E., Application of Economic Concepts on Religious Behavior,
