Author :
Abstract
İslâm dışı dinleri incelemek, kimilerine göre “Pandora’nın kutusu”nu aç- mak gibi değerlendirilebilir. Ancak günümüzde, her konuda olduğu gibi, diğer dinlerle ilgili yoğun bir enformasyon patlaması ve bilgi kirliliği yaşanmaktadır. Kabul edelim ya da etmeyelim, Pandora’nın kutusu gelişen bilişim sektörü, özellikle internet sayesinde sonuna kadar açılmıştr. Dinlerle ilgili merak edilen her konuya rahatlıkla ulaşılabilmektedir. Bu rahatlığın yanında, bilgilerin bize ulaştrılmasında doğru-yanlış ayırımı yapılmamakta, “Hâtbü’l-leyl” (gece vakt odun toplayan) misali her şey önünüze serilmektedir. Her alanda olduğu gibi, dinler hakkında gelişigüzel ve bilinçsizce alınan ve “tüketlen” bu bilgiler çok ciddi ve telafsi mümkün olmayan sonuçlar doğurabilmektedir. Bu bilgi kirliliğini önlemenin yolu, okuyucuya doğru bilginin ulaştrılması- dır. Ülkemizde din çalışmalarının yapıldığı kurumların başında İlahiyat Fakülteleri gelmektedir. Çok değil, on beş yirmi yıl önce din alanda bilgi edinmek için okunan kitapların büyük bir kısmı, farklı dillerden Türkçe’ye çevirisi yapılmış kitaplardı. Ancak günümüzde telif eserlerin, çeviri kitapların önüne geçtğini çok rahatlıkla söyleyebiliriz. Geçmişe oranla İslam dışı dinler hakkında yapılan çalışmaların sayısında, özellikle mukayeseli din çalışmalarında, hatrı sayılır bir artş gözlemlenmektedir. Ağırlıklı olarak Dinler Tarihi alanında yapılan mukayeseli çalışmalara, son dönemlerde Tefsir, Hadis, Kelam, İslâm Hukuku ve Din Felsefesi gibi disiplinlerde de bir yönelişin olduğu görülmektedir. Farklı bilim dallarının mukayeseli çalışmalara yönelmesi, bir ihtyacın netcesi olduğu muhakkaktr. Biz burada bu tür çalışmalara duyulan ihtyaçların sebeplerinden ziyade, normatf dinî bilimler alanında ortaya konulmuş mukayeseli çalışmalar hakkında bilgi vermeye; bunların nasıl ve hangi ölçütlerle yapıldığı, hangi tür sorunların olduğu gibi konular üzerinde durmaya çalışacağız. Önce “din bilimleri” ve “dinî bilimler” ayırımı üzerinde durduktan sonra, mukayeseli din çalışmaları hakkında bilgi vereceğiz. Ardından mukayeseli din çalış- malarında karşılaşılan sorunları anlatacağız. Bu sorunlar arasında en önemlileri sırasıyla şunlardır: a) Dinler hakkında yeterli bilgi sahibi olmamak, b) Taraf olamamak, c) Aynilik arama yanılgısı, d) Kavramların yerinde kullanılmaması ve e) Yöntem sorunu.
Keywords
Abstract
According to their methodologies, religious studies are divided into two groups that are descriptve and normatve religious studies. Religious studies which they have no speculatve aim and use the descriptve methods study ‘what the thing is’. Religious (or theological) studies which they defend a religion and use the normatve methods deal with ‘what the thing should be’. The later one as different than the frst tries to proof that religion is beter or superior than the other. This defends a specifc religion or doctrine and gives some explanatons that depend on the judgments. This artcle aims to give some informaton about the comparatve studies which were done in the normatve religious studies, what kind of criteria they have, and what kind of problems they face
Keywords
- (**) Bu makale, 4-6 Aralık 2009 tarihlerinde Ankara’da düzenlenen “Türkiye’de Dinler Tarihi/ Dünü, Bugünü ve Geleceği” adlı sempozyumda sunulan tebliğin gözden geçirilerek yeniden düzenlenmiş halidir.
- 1. Hidayet Peker, “İbn Hazm’ın İlimler Tasnifi”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fa- kültesi Dergisi,(Bursa-2009), Cilt: 18, Sayı: 1, s. 319-329; Süleyman Çaldak, “Taşköprülüzâde’nin Mevzû’âtu’lulûm’undaki İlimler Tasnîfi Üzerine”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (Elazığ-2005), Cilt: 15, Sayı: 2, s. 115-146.
- 2. Mircea Eliade, “Bir Bilim Dalı Olarak Dinler Tarihi”, Hz. Meryem ve Efes/Dinler Tarihi Yazıları, (çev.: Ali İhsan Yitik), Tibyan yay., İzmir, 2001, s. 103; Kürşat Demirci, Dinler Tarihi’nin Meseleleri, İnsan yay., İstanbul, 197, s. 10-11.
- 3. Şaban Kuzgun, “Mukayeseli Dinler Araştırmalarında Karşılaşılan Bazı Problemler ve Düşünülen Çözümleri”, Türkiye 1.Dinler Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Samsun, 1992, s. 117.
- 6. Ünver Günay, Din Sosyolojisi, İnsan Yayınları, 1998, s. 47-50; Demirci, s. 10.
- 7. Marihuasi Dhavamony, “Dinin Tarihsel Fenomenolojisi: Alanı ve Metodu”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Çev.: Fuat Aydın), Cilt: 10, 2004, s. 173-194; Joachim Wach, “Din Bilimi (Religionswissenschaft)”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (çev.: Adil Özdemir), Sayı : VIII, İzmir 1994, s. 455-472; Günay, s. 47-50.
- 8. Ömer Mahir Alper, Batı’da Din Çalışmaları, Metropol yay., İstanbul, 2002, s. 27.
- 9. Philippe Borgeaud, Karşılaşma Karşılaştırma/Dinler Tarihi Araştırmaları, (çev: Mehmet Emin Özcan), Dost yay., Ankara, 1999, s. 23-24.
- 10. Demirci, s. 10-11; Mustafa Alıcı, “Heindrich Frick’e Göre Dinler Tarihi’nde Tipoloji”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi VI (2006), Sayı: 1, s. 85.
- 14. Ninian Smart, “Din ve Beşerî Tecrübe”, (çev.: Ali İhsan Yitik), Hz. Meryem ve Efes/Din- ler Tarihi Yazıları, Tibyan yay., İzmir, 2001, s. 118.
- 16. W. Cantwell Smith’in “Karşılaştırmalı Din: Nereye ve Niçin?”, Hz. Meryem ve Efes/Din- ler Tarihi Yazıları, Tibyan yay., (çev.: Ali İhsan Yitik), İzmir, 2001, s. 145-164.
- 17. Nahiv âlimi el-Ferrâ: “Kim bir ilimde derinleşir ve maharet sahibi olursa, diğer bütün ilimler ona kolaylaşır ve o ilimlerle ilgili söz söyleyebilir.” dediğinde, aynı mecliste bulunan Hanefi imamlarından Muhammed b. el-Hasen kendisine: “Sen ilimde maha- ret sahibisin. Sana sahanla ilgili olmayan bir soru soracağım der. Namazda yanılan ve sehiv secdesi yapan, fakat sehiv secdesinde de yanılan kimse hakkında ne dersin?” diye sorduğunda, Ferrâ: “Bir şey gerekmez”. Çünkü Arap dilinde “el musaggar lâ yusaggar”, yani tasgir edilmiş bir kelime ikinci defa tasgir edilemez, dolayısıyla telafinin de telafisi olmaz” şeklinde cevap verir. Bkz. Şâtıbî, el-Muvâfakât/İslâm İlimleri Metodolojisi, (çev.: Mehmet Erdoğan), C. I, İz yay., İstanbul, 1990, s. 74.
- 19. Ninian Smart, “Din ve Beşerî Tecrübe”, Hz. Meryem ve Efes/Dinler Tarihi Yazıları, (çev.: Ali İhsan Yitik), Tibyan yay., İzmir, 2001, s. 119.
- 27. Bernard Lewis, İslam Dünyasında Yahudiler, İmge yay., Ankara, 1996, s. 83-85.
- 28. Hidayet Durna, Hukukî Açıdan Tevrat ve Kur’an Hükümlerinin Mukayesesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 2006, s. ii.
- 35. Murat Bozkurt, İnciler’de ve Kur’an’da Günah Kavramı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi S.B.E., Sivas, 2005, s. 69.
- 41. Tora ve Aftara -1. Kitap Bereşit-, (Çeviri ve düzenleme: Moşe Farsi), Gözlem yay., İs- tanbul, 2002, (önsöz).
- 42. Sait Kar, Farklı Dinlerin Gerçeklik İddiaları Açısından İbadet Anlayışlarının Değerlendi- rilmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum, 2007, s. 81.
- 46. H.A.R. Gibb, Mohammedanism/ An Historical Survey, A Mentor Book, New York, 1955.
- 47 Bkz. Ferruh Kahraman, İslam Kelamı ve Hıristiyan Teolojisine Göre Günah, Sakarya Üniversitesi S.B.E., (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya, 2006, s. 8 vd.
- 48. Beyazıt Yaşar Seyhan, Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an’daki Kıssaların Karşılaştırılması, Kahramanmaraş, 2006, s. 19.
- 52. Paul Johnson, Yahudi Tarihi, (çev.: Filiz Orman), Pozitif yay., İstanbul, 2000, s. 10, 11, 12, 13, 14, 15 vs.
- Haral Günay, İslam ve Hristiyan İlahiyatında Gaye ve Nizam Delili Metodik Bir Yaklaşım, Marmara Üniversitesi S.B.E., (Kelam Bilim Dalı), İstanbul, 2005.
- Kaplan İbrahim, Erken Dönem Müslüman-Hıristiyan Teolojik İlişkileri, Ankara Üniversitesi S.B.E., (Kelam Bilim Dalı), Ankara, 2006.
- Kiraz Celil, Kur’an’da Ahlak İlkeleri –Tevrat, Zebur ve İncil’le Mukayeseli Bir Çalışma-, Uludağ Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Bursa, 2005.
- Müftüoğlu Ömer, Eski Ahid`de ve Kur`An`da Vsy Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, Ankara Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Ankara, 2004.
- Öksüz Adil, Ceza Hükümleri Açısından Tevrat ve Kur’an, Sakarya Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Sakarya, 2003.
- Türkmen Mutlu, Kur’an-ı Kerim ve Kitab-ı Mukaddes’te “Brk”, Sbh”, ve “Kds” Köklerinin Semantik İncelemesi, Ankara Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Ankara, 2007.
- Uğur Hakan, Kur’an’ın Tasdik Ettiği Tevrat’taki Konular, Selçuk Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Konya, 2008. 2. Yüksek Lisans Tezleri
- Aksoy Mehmet Abdullah, Kur`An-ı Kerim ve Tevrat`ta Aile Hukuku İle İlgili Ayetlerin Karşılaştırmalı Bir İncelemesi, Dokuz Eylül Üniversitesi S.B.E, (İslam Hukuku Bilim Dalı), İzmir, 2002.
- Bozkurt Murat, İnciler’de ve Kur’an’da Günah Kavramı, Cumhuriyet Üniversitesi S.B.E, (Kelam Bilim Dalı), Sivas, 2005.
- Buğdaycı Atilla, Kur’an’ı Kerim’e Göre Üç Semavi Din (Yahudilik-Hiristiyanlık-İslamiyet), Erciyes Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Kayseri, 2007.
- Çipilioğlu Fatma Betül, Vahiy Geleneğinde “Kara’e” Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, Ankara Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Ankara, 2003.
- Demir Rıdvan, Kur’an’da ve Kitab-ı Mukaddes’te Mesih, Marmara Üniversitesi S.B.E., (Kelam Bilim Dalı), İstanbul, 2003.
- Durna Hidayet, Hukukî Açıdan Tevrat ve Kur’an Hükümlerinin Mukâyesesi, Fırat Üniversitesi S.B.E., (İslam Hukuku Bilim Dalı), Elazığ, 2006.
- Ekinci Fatmatüzzehra, İslam Hukuku İle Tevrat Hükümlerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi S.B.E., Konya, 2003.
- Gökdere Hamza, Kur’an-ı Kerim ve Kitab-ı Mukaddes’te Yaratılış, Kahramanmaram Sütçü İmam Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Kahramanmaraş, 2010.
- Güneş Abdulhalim, Kur’an-ı Kerim ve Kitab-ı Mukaddes’te Hz. Lût (As) Kıssası, Selçuk Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Konya, 2006.
- Hasanov Eldar, İslam Hukuku İle Karşılaştırmalı Olarak Yahudi Hukukunda Zina ve Benzeri Cinsel Suçlar, Marmara Üniversitesi S.B.E., (İslam Hukuku Bilim Dalı), İstanbul, 2007.
- Kahraman Ferruh, İslam Kelamı ve Hıristiyan Teolojisine Göre Günah, Sakarya Üniversitesi S.B.E., (Kelam Bilim Dalı), Sakarya, 2006.
- Kar Sait, Farklı Dinlerin Gerçeklik İddiaları Açısından İbadet Anlayışlarının Değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi SBE, (Din Felsefesi Bilim Dalı), Erzurum, 2007.
- Kaynak Fatih, Tevrat ve Kur’an’a Göre Samiri, Selçuk Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Konya, 2010.
- Korkmaz Hatice, Vahiy Geleneğinde Şehede Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, Ankara Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Ankara, 2003.
- Malkoç Bülent, Kıyamet Alametleri ve Gelecek Haberleri Konusunda Hadislerle Kitab-ı Mukaddes’in Karşılaştırılması, Erciyes Üniversitesi S.B.E., (Hadis Bilim Dalı), Kayseri, 2010.
- Polatoğlu Enver, Kur’an’da ve Tevrat’ta Hz. İbrahim’in İnanç Konusundaki Akılcı Tutumu, (Tefsir Bilim Dalı), Konya, 2006.
- Şenol Yahya, Tevrat, İncil ve Kur’an’da Eti Haram Kılınan Hayvanlar, İstanbul Üniversitesi S.B.E., (İslam Hukuku Bilim Dalı), İstanbul, 2007.
- Toslak Levent, Kur’an’a Göre Semavi Kitapların Tahrifi Meselesi Tevrat Örneği, Yüzüncü Yıl Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Van, 2008.
- Yaka Eyüp, Kur`an`da Ehl-i Kitab`ın Kendi Dinlerine Karşı Tutumu, Selçuk Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Konya, 1994.
- Yazıcı Abdulbaki, Tevrat ve İncil’in İtikat Açısından Kur’an’a Arzı, Erciyes Üniversitesi S.B.E., (Tefsir Bilim Dalı), Kayseri, 2007.
- Yücel Ekrem, Kutsal Metinlerde ve Rivayetlerde Hz. Süleyman, Fırat Üniversitesi S.B.E. (Hadis Bilim Dalı), Elazığ, 2003.
- Yüksel Fatma, İslam Hukuku ve Yahudi Hukukunda Helal-Haram Kavramı Açısından Gıdalar, Marmara Üniversitesi S.B.E., (İslam Hukuku Bilim Dalı), İstanbul, 2003.
