Author :
Abstract
Bilgi, varlık ve değerlerin ne olduğuna ilişkin sorunlar felsefe tarihinin en temel sorularını oluşturmaktadır. Tarih boyunca ortaya çıkan birbirlerinden farklı felsef sistemler bir şekilde bu sorulara yanıt/yanıtlar bulmaya çalışmış- lardır. Biz, bu soruya yanıt olarak ileri sürülen en temel iddialardan birisini, materyalizmi ve materyalizmin Marksist düşüncede kazandığı yeni epistemik ve etk temelleri tartşmaya çalışacağız. Bu bağlamda, evrende diğer varlıklardan ontolojik farklı değer taşıyan insanın Marksist çözümlemedeki yerini değerlendirmeye çalışacağız; çünkü Marx’ın tarihsel ve diyalektk materyalizm içerisinde ana özne bireyin toplum ilişkisidir. Bu ilişki de bizi konumuzun başlığını oluşturan bir etk sorgulamayı gündeme getrir. Konuyu daha iyi anlamamıza olanak sağlaması açısından, Marksizmin dayandığı temel kavramlar üzerinde durmanın gerekli olduğunu düşünüyoruz; çünkü bu kavramlar Marx’ın etk dü- şüncesinden çok ta uzak olmayan kavramlardır. Marksizmin dayandığı teoriler farklı bakış açılarından hareketle farklı şekillerde tespit ve tasnif edilse de, genel kabul, onun diyalektk ve tarihsel materyalizm, sınıf kavgası, yabancılaşma, devrim ve sosyalist evrim teorileri1 gibi bir takım sosyal kuramlardan oluştuğu yönündedir. Burada çalışmamızın kapsamı gereği bütün teorileri detaylı bir şekilde ele alıp tartşma gereği duymuyoruz. Marksizmin temel mantğını anlamada bize yardımcı olacağını düşündüğümüz bu kuramların ve temel iddialarının ne olduğunun kısa bir özetni verdikten sonra, diyalektk ve tarihsel materyalizm konularına geçecek ve Marksist kuram bağlamında onların kazandıkları anlamları ve buna dayalı olarak ileri sürülen iddiaların tutarlılık ve haklılık düzeylerini tartşmaya çalışacağız. Ele alınabilecek ilk değerlendirme Sınıf Kavgası Teorisidir. “Sınıf” sözü ile ekonomik sınıfları, yani malların üretminde, dağıtmında ve değişiminde farklı rolleri olan grupları amaçlayan Marx, “Sınıf Kavgası” ile de başlıca gelirlerini üretm araçlarına sahip olmaktan edinen kimseler (burjuvazi) ile yaşamlarını sürdürebilmek için işgüçlerini satmak zorunda olan kimseler (proleterya) arasındaki tarihsel mücadeleyi kastetmektedir.2 Marx’a göre herhangi bir üretm biçiminde birkaç sınıf olmasına rağmen, ikisi her zaman en önemlidir (Tablo 1): Bunlardan birisi baskın ya da ‘‘egemen sınıf’’, diğeri doğrudan ve hemen baskın sınıfn karşısında yer alan ‘‘ezilen sınıf’’tr. Egemen sınıf Marx düşüncesinde üretm araçlarına sahip olan sınıf, ezilen sınıf ise üretm araçlarına sahip olmayan, üretm ilişkisinde emeğini satp yaşamını idame etrmeye çalışan sınıfır. Sistem, bu iki merkezî sınıf arasındaki potansiyel çatşma üzerine inşa edilmiştr. Bu noktada, çıkarlar savaşındaki uyuşmazlık görüşü, Hegelci diyalektğe minnetar olduğu kadar eşsiz bir Marksist renk de alır.
Keywords
Abstract
The questons of what knowledge, existence and value are appear to be the most basic questons of the history of philosophy. Various philosophical systems atempted to answer such questons. In this study, these questons are discussed in the light of Marx’s materialism and its versions of neo-epistemelogical and ethical basics. In this context, the positon of human beings with distnct ontological value in the Marxist analysis is discussed in the study. Because the major subject in Marx’s historical and dialectcal materialism is the relatonship between individuals and society that requires an ethical questonning.
Keywords
- 1. Geniş bilgi için bkz. İvan Frolov Yönetiminde Bilimler Akademisi, Felsefe Sözlüğü, çev. Aziz Çalışlar, Cem Yayınevi, İstanbul, 1991, s. 326-328.
- 2. Edward McNall Burns, Çağdaş Siyasal Düşünceler 1850-1950, çev. Alaeddin Şenel, Birey ve Toplum Yay., Ankara, 1984, s. 152,153.
- 3. Peter Kivisto, Sosyolojinin Temel Kavramları, çev. İhsan Çapcıoğlu, Sefer Yavuz, Birleşik Kitabevi Yayınları, Ankara, 2008, s. 35.
- 4. Burns, Çağdaş Siyasal Düşünceler 1850-1950, s. 153.
- 6. Burns, Çağdaş Siyasal Düşünceler 1850-1950, s. 155.
- 7. Raymond Aron, Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, çev. Korkmaz Alemdar, Bilgi Yayınevi, An- kara, 1989, s. 128.
- 8. Karl Marx, 1844 Felsefe Yazıları, çev. Murat Belge, Verso Yayınları, Ankara, 1986, s. 23,73.
- 11. Temel Demirer ve Sibel Özbudun, Yabancılaşma, Öteki Yay., Ankara, 1989, s. 46 vd.
- 13. Hüsameddin Erdem, İlk Çağ Felsefesi Tarihi, Sebat Ofset Matbaacılık, Konya, 1998, s. 98.
- 16. Kamiran Birand, İlk Çağ Felsefesi Tarihi, A.Ü.İ.F.Y., Ankara, 1987, s. 55.
- 18. Gökberk, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1990, s. 438.
- 19. Friedrich Engels, “Socializm: Utopian and Scientific” Selected Works, C. 2, s. 135; Meh- met Eröz, Marxizm Leninizm ve Tenkidi, İrfan Yay., İstanbul, 1978, s. 34’den naklen.
- 21. Bedia Akarsu, Çağdaş Felsefe, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1995, s. 119.
- 22. Aydın Çubukçu, Teoride ve Eylemde Diyalektik Materyalizm, Evrensel Basım-Yayım, Anka- ra, 1994, s. 24, 25.
- 25. Karl Marx ve Friedrich Engels, “Alman İdeolojisi”, Karl Marks ve Friedrich Engels, Din Üzerine, çev. Kaya Güvenç, Sol Yayınları, Ankara, 1995, s. 67.
- 26. Bryan S.Turner, Religion and Social Theory, SAGE, London, 1991, s. 62.
- 27. William S. Sahakian, Felsefe Tarihi, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yay., İstanbul, 1995, s. 227.
- 28. Daha geniş bilgi için bkz. Karl Marx, “Feuerbach Üzerine Tezler”, Karl Marks ve Friedrich Engels, Din Üzerine, çev. Kaya Güvenç, Sol Yayınları, Ankara, 1995, s. 61, 62.
- 32. Colin Chapman, Cristianity on Trial, A Lion International Paperback, Sutherland, 1981, s. 167.
- 34. Bertrand Russell, Batı Felsefesi Tarihi, C. III, çev. Muammer Sencer, Say Yayınları, İstanbul, 1997, s. 146.
- 35. Brenkert, George G., Marx’ın Özgürlük Etiği, çev. Yavuz Alogan, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1998, s.45.
- 38. Erdem, H.Haluk, ‘‘Marx Felsefesinin Temel Kavramları ve Tarihsel- Diyalektik Materya- lizm,’’, Kaygı, sayı: 4, Bursa, 2005, s. 28.
- 41. Geniş bilgi için bkz. Max Weber, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, Hil Yay., Çev. Zeynep Aruoba, İstanbul, 1985, s. 43-51.
- Akarsu, Bedia, Çağdaş Felsefe, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1995.
- Aron, Raymond, Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Korkmaz Alemdar, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1989.
- Birand, Kamiran, İlk Çağ Felsefesi Tarihi, A.Ü.İ.F.Y., Ankara, 1987.
- Burns, Edward McNall, Çağdaş Siyasal Düşünceler 1850-1950, çev. Alaeddin Şenel, Birey ve Toplum Yay., Ankara, 1984.
- Chapman, Colin, Cristianity on Trial, A Lion International Paperback, Sutherland, 1981.
- Demirer, Temel ve Özbudun, Sibel, Yabancılaşma, Öteki Yay., Ankara, 1989.
- Erdem, H.Haluk, ‘‘Marx Felsefesinin Temel Kavramları ve Tarihsel-Diyalektik Materyalizm’’, Kaygı, Uludağ Üniversitesi Felsefe Dergisi, sayı: 4, Bursa, Bahar 2005, ss. 27-41.
- Erdem, Hüsameddin, İlk Çağ Felsefesi Tarihi, Sebat Ofset Matbaacılık, Konya, 1998.
- Eröz, Mehmet, Marxizm, Leninizm ve Tenkidi, İrfan Yayınları, İstanbul,1978.
- Frolov, İvan, Yönetiminde Bilimler Akademisi, Felsefe Sözlüğü, çev. Aziz Çalışlar, Cem Yayınevi, İstanbul, 1991.
- Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1990.
- Kivisto, Peter, Sosyolojinin Temel Kavramları, çev. İhsan Çapcıoğlu, Sefer Yavuz, Birleşik Kitabevi Yayınları, Ankara, 2008.
- Marx, Karl, 1844 Felsefe Yazıları, çev. Murat Belge, Verso Yayınları, Ankara, 1986.
- Marx, Karl, “Feuerbach Üzerine Tezler”, Karl Marks ve Friedrich Engels, Din Üzerine, çev. Kaya Güvenç, Sol Yayınları, Ankara, 1995.
- Marx, Karl, ve Engels, Friedrich, “Alman İdeolojisi”, Karl Marks ve Friedrich Engels, Din Üzerine, çev. Kaya Güvenç, Sol Yayınları, Ankara, 1995.
- Marx, Karl, ve Engels, Friedrich, “Komünist Parti Manifestosu”, Karl Marks ve Friedrich Engels, Din Üzerine, çev. Kaya Güvenç, Sol Yayınları, Ankara, 1995.
- Sahakian, William S., Felsefe Tarihi, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yayınları, İstanbul, 1995.
- Turner, Bryan S., Religion and Social Theory, SAGE, London, 1991.
