Author :
Abstract
Beklenen kurtarıcı inancının bireydeki kaynağını ve başa çıkma sürecindeki işlevlerini anlamaya çalışmak bu makalenin temel amacıdır. Psikolojik altyapısına bakıldığında, kurtarıcı inancının oluşum ve yayılma dönemlerindeki faktörlerin birbirinden farklı olduğu görülmüştür. Peygamberin veya kahramanın kurtarıcı olarak döneneceğine inanılan durumlarda, sevilen kişinin kaybedilmesi sonucu yaşanan yıkımı hafifletme ve karizmatik liderin sağladığı gücü kaybetmeme arzusu ön plana çıkmaktadır. Karizmatik lideri birebir tanıyan nesilden sonra ise bireysel beklentiler devreye girmekte, zorluk yaşayan kişi için kurtarıcı, karizmatik lider olmaktan çıkmakta, ilahi bir kahraman haline gelmektedir. Geri döneceği tarih, her döneme uyacak şekilde, muğlak birtakım ifadelerle belirtilmektedir. Kurtarıcı, tüm dertlere son verme, tüm düşmanları alt etme, sınırsız saadet ve zenginlik sağlama kabiliyetine sahiptir. Tüm bu yetenekleri dolayısıyla sıkıntı yaşayan bireyler için bir ümit kaynağı olarak işlev görmektedir. Zorluk durumunda somut bir kurtarıcı fikri soyuttan daha fazla iltifat almaktadır. Bunun temelinde bireyin somutu soyuta göre çok daha kolay ve rahat algılaması, onunla daha rahat iletişime geçmesi gösterilebilir. Kişi, sıkıntılı dönemlerde soyut belirsizlikten ziyade beş duyusu ile algılayabileceği bir kesinliğe ihtiyaç duymaktadır denilebilir. Bu inanç sıkıntı dönemindeki kişinin umudunu ayakta tutma işlevi görmekte ve yaşama devam etmesi yönünde işlevsel olabilmektedir.
Keywords
Abstract
This study aims to understand the psychological foundations of the savior belief and its functions in coping. This belief appears to have arisen in order to compensate for the pain after a loss of a loved one. Not wanting to lose the power provided by this charismatic leader has been effective in shaping the belief in the first place. In later periods, it continued its existence due to its functionality in terms of giving hope to individuals in times of difficulty. The opinion that the individual, who thinks that he cannot solve the problem by himself, enters the expectation of external aid strengthens this belief. In case of difficulty, the idea of a concrete savior is more compliment than the abstract. The basis of this is that the individual perceives the concrete much easier and more comfortable than the abstract, and that it is easier to communicate with it. The fact that individuals believe that they are more comfortable communicating with a concrete entity than the abstract has increased the prevalence and power of this belief. One can say that he needs a certainty which can be perceived by his five senses rather than abstract uncertainty. This belief functions to keep the hope of the person in distress and can be functional in order to continue life.
Keywords
- Acat, Yaşar. “Mehdilik Kavramının Filolojik ve Semantik Tahlili”. Uluslararası Mehdilik Sempozyumu Bildirileri. (Ed.) Mehmet Tıraşcı - Hasan Özalp - Maruf Çakır. 245-252. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Matbaası, 2018.
- Adasal, Rasim. Yeryüzü Tanrıları, Liderler, Komutanlar ve Kahramanlar Psikolojisi. İstanbul: Minnetoğlu Yayınları, 1979.
- Akın, Murat. “Günümüzde Bazı Marjinal Mehdî Tiplemeleri ve Söylem Analizleri”. Kader 16/1 (2018): 66-88.
- Akman, Mustafa. “Mehdi İnancı Özelinde İlmî Çalışmalar ile Günümüz Toplumunun Geleneksel Anlayışı Arasında Görülen Uyuşmazlıklar, Bunun Yansımaları ve Çözüm Önerileri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/51 (2017): 1209-1233.
- Arslan, Mustafa. "Türk Toplumunda Geleneksel Dinî Yaşam ve Halk İnançları: Taşrada Yaşayan İnsanlar Arasında Uygulamalı Bir Çalışma". Değerler Eğitimi Dergisi 1/2 (2003):
- Aydın, Mehmet. ” İslamî Gelenekte Mesih İnancı”. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 14/28 (2019): 241-259.
- Aziz, Aysel. İletişime Giriş. İstanbul: Hiperlink Yayınları, 2016.
- Benli, Yusuf. “İslam Tarihinde İlk Mehdi Tasavvurları”. Uluslararası Mehdilik Sempozyumu Bildirileri. (Ed.) Mehmet Tıraşcı - Hasan Özalp - Maruf Çakır. 253-284. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Matbaası, 2018.
- Coşkun, Ali. Mehdilik Fenomeni. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
- Çınar, Mahmut. “Din İşleri Yüksek Kurulu’na Sorulan Sorular Bağlamında Mehdilik”. Halkın Sorunları Bağlamında Günümüz İnanç Problemleri Sempozyumu. (Ed.) Mustafa Yuşa Yaşar - Halil İbrahim Delen. 108-120. İstanbul: Bağcılar Belediyesi Yayınları, 2016.
- Çınar, Mahmut. “Sosyo-Psikolojik Bir Beklenti Olarak Mehdiliğin Teolojik Dayanakları”. Uluslararası Mehdilik Sempozyumu Bildirileri. (Ed.) Mehmet Tıraşcı - Hasan Özalp Maruf Çakır. 175-190. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Matbaası, 2018.
- Çınar, Mahmut. Tarihte ve Günümüzde Mehdilik. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
- Fatiş, Emrullah. "Hz. İsa’nın Mehdi ve Deccalle İlişkilendirilmesi Üzerine". Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (2012): 175-190.
- Fatiş, Emrullah. Hz. İsa Paradigması. Konya: Eğitim Yayınevi, 2016.
- Fığlalı, Ethem Ruhi. "Mesih ve Mehdi İnancı Üzerine." Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (1982): 179-214.
- Gün, Faruk. "Mehdilik İnancı Üzerine Bir İnceleme." Artuklu Akademi Dergisi 4/ 1 (2017): 99- 130.
- Güngör, Harun – Köylü, Bekir. Türk Halk İnanışları Üzerine Notlar. İstanbul: Kimlik Yayınları, 2017.
- Hakyemez, Cemil. "Mehdî Düşüncesinin İtikadîleşmesi Üzerine". Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2004): 127-144.
- Hakyemez, Cemil. "Şia’da Beklenen Kurtarıcı İnancı ve Günümüzdeki Yansımaları". Beklenen Kurtarıcı İnancı (Ed.) Yusuf Şevki Yavuz. 89-112. İstanbul: KURAMER, 2017.
- Harman, Ömer Faruk. “Beklenen Kurtarıcı İnancının İslam Öncesi Dinî Arka Planı”. Beklenen Kurtarıcı İnancı. (Ed.) Yusuf Şevki Yavuz. 41-60. İstanbul: KURAMER, 2017.
- İlhan, Avni. Mehdilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 1993.
- Öğük, Emine. “Şahıs Temelli Din Yorumları ve Günümüz İslam Toplumundaki Yansımaları”. Uluslararası Mehdilik Sempozyumu Bildirileri. (Ed.) Mehmet Tıraşcı - Hasan Özalp - Maruf Çakır. 525-538. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Matbaası, 2018.
- Öztürk, Mustafa. “Beklenen Kurtarıcı İnancının Günümüze Yansımalarına Genel Bir Bakış”. Beklenen Kurtarıcı İnancı. (Ed.) Yusuf Şevki Yavuz. 353-376. İstanbul: KURAMER, 2017.
- Pargament, Kenneth I. The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. New York: The Guilford Press, 1997.
- Sarıkçıoğlu, Ekrem. Dinlerde Mehdi Tasavvurları. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2010.
- Sümer, Necati. “Mehdilik Düşüncesine Temel Oluşturma Bağlamında İlkel Kabilelerde ve Mitolojide Kurtuluş Motifleri”. Uluslararası Mehdilik Sempozyumu Bildirileri. (Ed.) Mehmet Tıraşcı - Hasan Özalp - Maruf Çakır. 207-215. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Matbaası, 2018.
- Şık, İsmail – Gökalp, Yusuf. “Sosyal Teoloji Bağlamında “Mehdilik” Algısına Bir Bakış: İzmirli İsmail Hakkı ve Cemaleddin Afgânî Karşılaştırması”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 3/3 (2014): 509-531.
- Tanyu, Hikmet. Dini Folklor veya Dini-Manevi Halk İnançlarının Çeşit ve Mahiyeti Üzerinde Bir Araştırma. Ankara: Uluslararası Folklor ve Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri, 1976.
- Topaloğlu, Fatih. “Şia'da Mehdi İnancının Oluşumunda Fars Kültürünün Etkisi”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 5/2 (2012): 109-148.
- Turan, Süleyman- Battal, Emine. “Kurtarıcı Tasavvurunun Yeni Dini Hareketlerdeki Boyutları”. Uluslararası Mehdilik Sempozyumu Bildirileri. (Ed.) Mehmet Tıraşcı - Hasan Özalp - Maruf Çakır. 584-598. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Matbaası, 2018.
- Utku, Nihal Şahin. “Beklenen Kurtarıcı İnancının Siyasi-Dini İdeoloji Olarak Ortaya Çıkışı”. Beklenen Kurtarıcı İnancı. (Ed.) Yusuf Şevki Yavuz. 61-86. İstanbul: KURAMER, 2017.
- Waardenburg, Jacques. “Mesih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 306. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Beklenen Kurtarıcı İnancının İslam Akaidine Giriş Süreci”. Beklenen Kurtarıcı İnancı. (Ed.) Yusuf Şevki Yavuz. 177-219. İstanbul: KURAMER. 2017.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Mehdi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 28: 371-374. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
- Yılmaz, Mustafa Selim. “Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim’e Göre Mesih”. Halkın Sorunları Bağlamında Günümüz İnanç Problemleri Sempozyumu. (Ed.) Mustafa Yuşa Yaşar-Halil İbrahim Delen. 144-158. İstanbul: Bağcılar Belediyesi Yayınları, 2016.
