İHTİYAÇ-ZARURET BAĞLAMINDA “HÂCET UMUMÎ OLSUN HUSÛSÎ OLSUN ZARURET MENZİLESİNE TENZÎL OLUNUR” FIKIH KURALININ FIKHİ HÜKÜMLERE ETKİSİ
Author :
Abstract
İslam hukuku açısından ihtiyaçların genel olsun özel olsun zaruret menzilesine tenzil olunacağı kuralı bir taraftan zorlukları kolaylaştırmakta, yasak olan şeyleri mubah kılmakta, diğer taraftan doğru yorumlandığında bazı helal hükümlerine yasak ve haram hükümlerine de mubah kapısını açabilmektedir. Günümüzde birçok hukukçu dini konularda ihtiyacı zaruret gibi kabul etmiş ve bu kapsamda yasakları meşru görmüş, bazı İslam hukukçuları ise ihtiyacın zaruret gibi kabul edilebilmesi için bazı şartlar aramışlardır. Bu bakımdan ifa edilmesi zorluklarla karşılaşmayı kaçınılmaz kılan durumlara kolaylık sağlayan hükümleri öngörmesi itibarıyla önemli bir fonksiyonu olan bu fıkıh kuralının genel hükümlerini açıklamak ve bu konudaki görüş farklılıklarının açıklığa kavuşturulması büyük önem arz etmektedir. Bu makale ihtiyaç ve zaruretin genel çerçevesini ve konu ile ilgili genel hükümleri ortaya koymayı ve kısaca değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Keywords
Abstract
On one hand, the rule that needs whether to be general or special are deducted to the degree of necessity makes dıfcultes easy and unlawful things lawful, on the other hand, this juristc rule when interpreted correctly, may open the door of permission to forbidden provisions and ban on permissible provisions. Many scholars, today, admited the needs as the necessity and accept the prohibitons as legitmate in religious maters and also some scholars make conditons to the needs as the necessity. In this regard, it is great important to explain dıfferences on this subject and the general provisions of this juristc rule which makes facing difcultes inevitable. This artcle aims to come to light general frame of the needs, regarding on this subject, and necessity, briefly to evaluate the general provisions
Keywords
- Attar, Hasan b. Muhammed, (1999), Hâşiyetu’l-Attâr alâ Şerhi’l-Celâli’l-Mahallî, Dâru’l-Kutubi’l- İlmiye, Beyrut.
- Buhârî, Muhammed b. İsmâil Ebû Abdillah, (1987), Sahîhu’l-Buhârî, Dâru İbn Kesîr, Beyrut.
- Buhârî, Abdulazîz b. Ahmed b. Muhammed Alâuddîn Pezdevî, (1997), Keşfü’l-Esrâr an Usûli Fahri’l-İslâm el-Pezdevî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
- -----------(1996), Şerhu Müntehâl’-İradât, Âlemi’l-Kutub, Beyrut.
- Cüveynî, İmâmü'l-Haremeyn Ebü'l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdullâh b. Yûsuf (1979), el-Burhân fî Usûli'l-Fıkh, el-Vefâ el-Mensûre,Mısır.
- ------------(1979),Ğiyâsü’l-Ümem fî-İltiyâsi’z-Zulem, Dâru’d-Dâ’ve, İskenderiye.
- Dârekutnî, Ebû’l-Hasan Alî b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî b. Mesûd b. Numân b. Dinâ el-Bağdâdî, (2004) es-Sünen, Müessetü’r-Risâle, Beyrut.
- Döndüren, Hamdi, (2000), “Hisses senedi”, Şamil İslam Ansiklopedisi, Şamil Yayınevi, İstanbul. III, 301-302
- Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya’kûb, (2005), Kâmûsu’l-Muhît, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut.
- Gazzalî, Ebû Hamid Muhammed, (1971),Şifâu’l-Ğalîl fî Beyâni’ş-Şebehi ve’l-Muhîl ve Mesâliki’t- Ta’lîl, Matbaatu’l-İrşâd, Bağdad.
- Heyet, (1992), el-Mucemu’l-Vasît, Çağrı Yayınları, İstanbul.
- Hîtî, Abdurrezzâk Rahîm Cedî, (1998), el-Mesârifi’l-İslâmiye beyne’n-Nazariyyeti ve’t-Tatbîk, Dâru Usâme, Amman.
- http://www.qaradaghi.com/portal/index.php?option=com_content&view=article&id=577:20 09-07-14-09-08-30&catid=92:2009-07-13-13-31-45&Itemid=13
- İbn Abdisselâm, Ebû Muhammed İzzeddin Abdülazîz, (2000), Kavâidü'l-Ahkâm fî Masâlihi'l- Enâm, Dâru’l-Kalem, Dımeşk.
- İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz, (1992), Reddü’l-Muhtâr Alâ Dürri’l-Muh- târ, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
- İbn Arabî, Ebu Bekir el-Meâfirî, (1992), Kitâbu’l-Kabs Şerhi Muvatta Malik b. Enes, Dâru’l- Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut.
- İbn Fâris, Ebü'l-Hüseyin Ahmed b. Faris b. Zekeriyyâ (2002), Mekâyîsu’l-Luğa, İttihâdu Kitâbi’l- Arab, by.
- İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed, (1997) el-Muğnî, Dâru Âlemi’l-Kutub, Riyâd,
- İbn Mübarek, Cemil Muhammed, (1988), Nazariyyetü'z-zarureti'ş-şer'iyye hududuha ve davabituha,Mansure , Dârü'l-Vefa.
- İbn Nüceym, Zeynüddin Zeyn b. İbrâhim b. Muhammed Mısri Hanefi, (1980), el-eşbâh ve’n- Nezâir, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
- İbn Vekîl, Muhammed b. Ömer b. Mekkî b. Abdussemed b. Atiyye (2002), el-Eşbâh ve’n-Nezâir,
- İrşîd, Mahmûd Abdilkerim Ahmed, (2007), eş-Şâmil fî Muamelâti ve Ameliyâti’l-Mesârifi’l-İslâ- miyye, Dâru’n-Nefâis, Ürdün.
- İsfehânî, Ebü's-Sena Şemseddin Mahmûd b. Abdurrahman b. Ahmed, (1999), Şerhu’l-Minhâc li’l-Beydâvî fî İlmi’l-Usûl, Mektebetü’r-Rüşd, Riyâd.
- Kâfî, Ahmet, (2004), el-Hâcetü’ş-Şeriyye hudûduhâ ve kavâiduhâ, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Bey-
- Kâsânî, Alâuddîn Ebûbekir b. Mesûd b.Ahmed, (1982), Bedâiu’s-Sanâi’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’, Dâru’l- Kurubi’l-Arabî, Beyrut.
- Kurtûbî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebibekir b. Farah el-Ensârî, (1964), el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, Kahire.
- Esbahî, Malik b. Enes b. Malik b. Amir (1985), Muvatta, Dâru İhyâ-i Turasi’l- Arabî, Beyrut.
- Mavsilî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd, (2005), el –İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr, Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, Beyrut.
- Mûsâ, Muhammed Yûsuf, (1958), el-İslâm ve Müşkilatinâ’l-Hâdire, el-Mektebu Fennî, Kâhire.
- Reşîd, Ahmed b. Abdirrrahman b. Nasır, (2008), el-Hâcetu ve Eseruhâ fî’l-Ahkâm, Dâru Kunûni zi İşbiliyâ, Riyâd.
- Sem'ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr Temîmî Mervezî, (1998), Kavâtiu’l-Edille fî’l-Usûl, Mektebetü’t-Tevbe, Riyad.
- ------------, (1991), el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, Beyrut.
- Şafiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdri, (1990), el-Üm, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut.
- Şebîlî, Yusuf b. Abdillah, (2002), el-Hadamâtu’l-Masrafiyye li İstismâri Emvâli’l-Umelâi ve Ah- kâmihâ fî’l Fıkhı’l-İslâmî.
- Şeltût, Mahmûd, (2004), el-Fetâvâ, Dâru’ş-Şurûk, Kahire.
- Şirbînî, Muhammed b. Ahmed b. el-Hatîb, (ty.), Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Meânî Elfâzi’l- Minhâc, Dâru’l-Fikr, Beyrut. Serahsî, Şemsu’l-eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl (1993), el-Mebsût, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut.
- Teyâlisî, İbnu’l-Cârûd Süleyman b. Dâvud, (1999), Müsnedi Ebî Dâvûd et-Teyâlisî, Dâru Hicr, Mısır.
- Tûfî, Süleyman b. Abdilkavî b. el-Kerîm, (1987), Şerhu Muhtasari’r-Ravda, Müessesetü’r-Risâle, Zebîdî, Ebü'l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed Abdirrezzâk el-Hüseynî, ,(1973), Tâcu’lÂrûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Matbaadu Hukümeti’l- Kuveyt, Kuveyt.
- Zerka, Ahmed b. Muhammed, (1989), Şerhu’l-Kavâidi’l-Fıkhiyye, Dâru’l-Kalem, Dımeşk,
- --------------, (1997), el-Medhalu’l-Fıkhi’l-Âm, Dâru’l-Kalem, Dımeşk.
- Zerkeşî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Abdillah el-Mısrî el-Hanbelî, (2002), Şerhü’z- Zerkeşî alâ Muhtasari Hırâkî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
- Zîr, Velid Salahüddîn, (2010), davabiti’l-Hâceti’l-leti Tenzilü Menzilete’d-Darûrati ve Tatbîkuhâ alâ’l-İctihâdâti’l-Muâsıra”, Mecelletü Dımeşk lil Ulumi’l-İktisadiyyei ve’l-Kanûniyye, cilt. XXVI; sayı.1.
- Zuhaylî, Vehbe, (1985), Nazariyyatü’d-darûrati’ş-Şerîa, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut.
