Author :
Abstract
Bu araştırmada Türkiye’de meydana gelen askerî ihtilaller ile dinî yapı arasındaki ilişkiler ele alınmıştır. Din sosyolojisi açısından ihtilal kültürü ile din arasındaki yapısal, kültürel ilişkiler ve etkileşimler sorununa cevap aranmıştır. Araştırmada askerî ihtilallerin, toplumsal, kültürel ve dinî boyutlarını betimsel olarak anlamak, bununla ilgili meydana gelen süreklilik, değişme ve dönüşümleri tespit emek hedeflenmiştir. Araştırma sonucunda askerî müdahalelerde bazı düzenliliklerin ve temel yapısal süreçlerin etkin rol oynadığı tespit edilmiştir. Buna karşılık ordunun ihtilal geleneğini, Cumhuriyet dönemiyle birlikte farklı değişim ve dönüşümlere sahne olmuştur. İhtilallerin bazı toplumsal yapısal özellikleri değişmiş ancak dinî ve kültürel yapı süreklilik arz etmiştir. Bu nedenle asırlardır ordu, ihtilal ve din etkileşiminin tetiklediği “din elden gidiyor” veya “şeriat geliyor” şeklinde güdülenen bu paradoksal durum hemen hemen hiç aşınmadan zamanımıza kadar taşınmış sosyo-kültürel ve söylemsel bir kalıptır. İhtilallerin Osmanlı döneminde şeriattan uzaklaşıldığı, Cumhuriyet döneminde ise irtica ve şeraitin rejimi tehlikeye attığı gerekçesiyle yapılması, ihtilal hareketlerinde dini faktörün etkinliğini ve sürekliğini göstermektedir.
Keywords
Abstract
In this study, occurring in Turkey relations with military rebellions between religious structures are discussed. In terms of sociology of religion, the question of structural, cultural relations and interactions between revolution culture and religion was sought. In this research, it is aimed to understand social, cultural and religious dimensions of military revolutions in a descriptive way, and to determine continuity, changes and transformations that occur related to this. As a result of research, it was determined that some regularities and basic structural processes play an active role in military interventions. The tradition of revolution has witnessed different changes and transformations with Republican period. Some social structural features of the revolutions have changed, but religious and cultural structure has continued. For this reason, this paradoxical situation, which has been motivated for centuries by the interaction of the army, revolution and religion as “religion goes hand in hand” or “shariah is coming”, is a socio-cultural and discursive pattern that has been carried to our time almost without erosion. The fact that revolutions were taken away from the shariah in the Ottoman period and that fundamentalism and shariah endangered regime in Republican period indicate effectiveness and continuity of religious factor in revolutionary movements.
Keywords
- Ahmad, Feroz. Modern Türkiye’nin Oluşumu. çev. Yavuz Alagon, İstanbul: Sarmal Yayınları. 1994.
- Ağır, Osman. “Türkiye'de Askeri Darbeler Karşısında Siyaset Kurumunun Tutumu”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15, (2018), 1-26.
- Akdağ, Mustafa. “Yeniçeri Ocak Nizamının Bozuluşu”. A.Ü. DTCFD 5, (1947), 291–
- Akdağ, Mustafa. Türkiye’nin İçtimaî ve İktisadî Tarihi. I. Ankara: Barış. 1999.
- Akşin, Sina. Jön Türkler ve İttihat Terakki. Ankara: İmge Kitabevi. 1998.
- Arcayürek, Cüneyt. Darbeler ve Gizli Servisler. İstanbul: Bilgi Yayınevi. 1989.
- Arslan, Durmuş Ali, Çağrıcı, Ahmet. “Elit teorisi Perspektifinden Demokrat Parti Milletvekillerinin Sosyolojik Analizi”. Journal of Human Sciences 14 (1), (2017), 914-949.
- Avcıoğlu, Doğan. Türkiye’nin Düzeni. II. Ankara: Bilgi Yayınevi. 1969.
- Baydar, Mustafa. 31 Mart Vak’ası. İstanbul: Anıl Matbaası. 1955.
- Bilgen, Pertev. 1961 Anayasasına Göre Sıkıyönetim. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. 1976.
- Burak, Begüm. “Osmanlıdan Günümüze Ordu Siyaset İlişkileri”. History Studies 3 (1), (2011), 45-67.
- Cizre, Ümit. Muktedirlerin Siyaseti. çev. Cahide Ekiz İstanbul: İletişim Yayınları, 1999.
- Çavuşoğlu, Hüseyin. “Türk Siyasî Hayatında Merkez Sağ Çizginin Tarihi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19 (2), Elazığ, (2009), 265-278.
- Danişmend, İsmail Hami. 31 Mart Vak’ası. İstanbul: İstanbul Kitapevi, 1961.
- Doğru, Osman. 27 Mayıs Rejimi. Ankara: İmge Kitabevi, 1998.
- Elibol, Ahmet, “Yeniçeriler ve İktidar Bağlamında Osmanlı Sisteminin Dönüşümü”. Gazi Akademik Bakış Dergisi 3 (5), (2009): 21-40.
- Erdoğan, Mustafa. 28 Şubat Süreci. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999.
- Erkanlı, Orhan. Anılar, Sorunlar, Sorumlular. İstanbul: Baha Matbaası, 1972.
- Eroğul, Cem. Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları. 1970.
- Güresin, Ecvet. 31 Mart İsyanı. İstanbul: Habora Kitabevi. 1969.
- Heper, Metin. Türkiye’nin Siyasal Hayatı, İstanbul: Doğan Kitap. 2011.
- İnalcık, Halil. Turkey and Europe in History. İstanbul: Eren Yayıncılık. 2006.
- İnsel, Ahmet. “Ulusal Güvenlik Siyaseti ve Silahlı Kuvvetler Partisi”. Birikim. 149 (2001), 8-13.
- İpekci, Abdi & Çoşar, Ömer Sami. İhtilalin İç Yüzü. İstanbul: İş Bankası. 2012.
- Karpat, Kemal. Osmanlı Modernleşmesi Toplum, Kuramsal Değişim ve Nüfus, çev. Akile Zorlu Durukan. Ankara: İmge Kitabevi. 2008.
- Kaya, Miyase Koyuncu. “Esnaf Loncalarında Yeniçeriler”. History Studies 5 (4), (2013): 189-205.
- Kayalı, Kurtuluş. Ordu ve Siyaset. İstanbul: İletişim, 2000.
- Kili, Suna. Atatürk Devrimi, Bir Çağdaşlaşma Modeli. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları. 2008.
- Kongar, Emre Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. I, İstanbul: Remzi Kitapevi. 1994.
- Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. Metin Kıratlı Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1988.
- Maraşlı, Erol. Türkiye’de Askeri Darbe Teşebbüsleri. İstanbul: Bilgeoğuz Yay. 2015.
- Mardin, Şerif. Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları. 1992.
- Mardin, Şerif. Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
- Mazıcı, Nurşen. “Türkiye’de Askeri Darbelerin Sivil Rejimler Üzerindeki Etkileri”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. 1988.
- Ocak, Ahmet Yaşar. Türkler Türkiye ve İslam. İstanbul: İletişim Yayınları. 2013.
- Öcal, Mustafa. “İmam Hatip Liselerinde Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü, Nurullah Altaş. 224-268. İstanbul: Ensar. 2017.
- Özdemir, Hikmet. Rejim ve Asker. İstanbul: Afa Yayınları. 1989.
- Özipek, Bekir Berat. “28 Şubat ve İslamcılar”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İslamcılık, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, 6, 640-651. İstanbul: İletişim Yayınları. 2004.
- Öztürk, Metin. Ordu ve Politika, Ankara. Gündoğan Yayınları. 1993.
- Sarıbay, Ali Yaşar. Türkiye’de Modernleşme Din ve Parti Politikası “MSP Örnek Olayı”. İstanbul: Alan Yayıncılık. 1985.
- Şen, Serdar. Geçmişten Geleceğe Ordu. İstanbul: Alan Yayıncılık. 2000.
- Tapper, Richard. Çağdaş Türkiye’de İslam, (İstanbul: Sarmal Yayınları. 1993.
- Temiztürk, Hakan. “Türkiye’de Ordunun Siyasete Müdahale Geleneği ve Basın: 27 Nisan 2007 Muhtırasından Önce ve Sonra”. Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi 1 (1), (2009): 6-26.
- Tunçay, Mete. Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 1981.
- Turner, Bryan. Max Weber ve İslam, çev. Yasin Aktay Konya: Vadi Yayınları. 1999.
- Üskül, Zafer. Siyaset ve Asker. Ankara: İmge, 1997.
- Yavuz, Hakan. “Milli Görüş Hareketi: Muhalif ve Modernist Gelenek”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İslamcılık. ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil. 6591-603. İstanbul: İletişim Yayınları. 2004.
- Yetkin, Çetin. Türkiye’de Askeri Darbeler ve Amerika. Ankara: Ümit Yayıncılık. 1995.
- Yılmaz, Murat. “Darbeler ve İslamcılık”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İslamcılık, Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil. 630-639. İstanbul: İletişim Yayınları. 2004.
- Yücekök, Ahmet. 100 Soruda Din ve Siyaset. İstanbul: Gerçek Yayınevi. 1983.
- Zürcher, Erik Jan. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. çev. Yasemin Saner Gönen. İstanbul: İletişim Yayımları. 2000.
