Author :
Year-Number: 2013-14
Yayımlanma Tarihi: 2018-11-06 10:57:14.0
Language : Türkçe
Konu :
Abstract
Koçi Bey Risalesi, Osmanlı toplum ve devlet düzeninde meydana gelen değişikliklerin, gelenekçi bir bakış açısıyla analizini yapan risalelerin en çok tanınanı ve en kapsamlısıdır. Koçi Bey bu eserde, bir yandan Osmanlı geçmişinin parlak bir tasvirini verirken, diğer tarafan geleneksel müesseselerin çözülmesi sonunda ortaya çıkan tabloyu tasvir eder ve sahip olduğu bakış açısı çerçevesinde, toplumun bozulma sebeplerini irdeleyerek bunalımdan çıkış yollarını göstermeye çalışır. Bu makale, Osmanlı tarihinin herhangi bir kesitini veya yönünü bir tarihçi gibi ele almaktan ziyade, o dönemin bugün tarihe nasıl konu edildiği noktasından hareket eden bir yaklaşımla, bir tarih sosyolojisi çabası olarak de- ğerlendirilmelidir..
Keywords
Abstract
The Pamphlet of Koçi Bey is the best known and the most comprehensive treatse among the treatses analyzing the changes in social and politcal order of Otoman Empire between 16th and 17th centuries, with a traditonal point of view. In this work Koçi Bey, gives a brilliant depicton of the Otoman past on the one hand; while on the other hand, he depicts the consequences of the corrupton of traditonal insttutons and within the framework of his perspectve, he tries to show the way out of depression by examining the causes of corrupton in society. This artcle should be considered as an effort of historical sociology moving from the point of how that period is taken as a subject of history today, rather than treatng any part or aspect of Otoman History as a historian.
Keywords
- 1 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), İstanbul 2003, s.46-47.
- 2 Klasik düzenin değişmesine sebep olan iç ve dış nedenler için bkz. Mehmet Öz, Osman- lıda Çözülme ve Gelenekçi Yorumcuları, İstanbul 1997, s.31-47; Bernard Lewis, “Osmanlı İmparatorluğunun İnhitatı Üzerine Bazı İncelemeler”, Çev. Salih Tuğ, İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, İstanbul 1960, cilt: 3, s.161-178.
- 3 Zeki Arslantürk, Naima’ya Göre XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplum Yapısı, İstanbul 1997, s.25.
- 4 M.Tayyip Gökbilgin,”XVII.Asırda Osmanlı Devletinde Islahat İhtiyaç ve Temayülleri ve Kâ- tip Çelebi”, Katip Çelebi Hayatı ve Eserleri Hakkında İncelemeler, Ankara, 1985, s.198.
- 5 Oktay Özel, “Tarihçi Gözüyle Türkiye’de Tarihsel Sosyoloji”, Tarihsel Sosyoloji, Hazırlayan: Elisabeth Özdalga, Ankara 2009, s.179.
- 6 Kenan Çağan,”Hermeneutik Açıdan Tarih ve Sosyoloji”, Tarih Sosyolojisi, Derleyen: Rama- zan Yelken, Ankara 2007, s.204-205.
- 9 Gülbenkian Komisyonu, Sosyal Bilimleri Açın, İstanbul 1996, s.18.
- 13 Ahmet Uğur, Osmanlı Siyaset-Nâmeleri, Kayseri 1992, s.7-8.
- 16 Niyazi Usta, “Osmanlıda Siyaset Sosyolojisi Tarihçesine Kısa bir Bakış”, Atatürk Üniversite- si İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 2001, sayı: 15, s.65.
- 19 Mehmet Öz, a.g.e., s.15; Coşkun Yılmaz, a.g.m., s.300; Cemal Kafadar, “Osmanlı Siyasal Düşüncesinin Kaynakları Üzerine Düşünceler”, Modern Türkiyede Siyasi Düşünce:Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası, İstanbul 2001, s.27.
- 21 Mübahat S. Kütükoğlu, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul 1994, s.335-339.
- 23 M. Çağatay Uluçay, “Koçi Bey’in Sultan İbrahim’e Takdim Ettiği Risale ve Arzları”, Sancak- tan Saraya Seçme Yazılar, Hazırlayan: M.Sabri Koz, Haşim Şahin, İstanbul 2012, s.174.
- 24 Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri I-III, Hazırlayan: A.Fikri Yavuz, İsmail Özen, İs- tanbul 1975, c. III, s.79-80; Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani I-VI, Hazırlayan: Mehmet Keskin, Ayhan Öztürk, Hamdi Savaş vd., İstanbul 1997, c.IV/I, s.74; Ahmet Vefik Paşa, Fezleke-i Tarih-i Osmani Bir Eski Zaman Ders Kitabı, Hazırlayan: Şakir Babacan, İstanbul 2011, s.169; Ömer Faruk Akün,”Koçi Bey”, DİA, c. XXVI s.143.
- 29 Tevfik, a.g.e., s.38; İbrahim Alaeddin Gövsa, Türk Meşhurları, İstanbul 1949; s.220.
- 32 Koçi Bey Risalesi, Sadeleştiren Zuhuri Danışman, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1972, 168 sayfa.
- 33 Tevfik, a.g.e., s.38; Nihat Sami Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul 1971, c.2, s.697-698.
- 36 Coşkun Yılmaz, “Siyasetnamelere Göre Siyasetin Yozlaşması ve Temiz Siyaset İlkeleri”, Yeni Türkiye, Ankara 1997, sayı: 14, s.1375.
- 37 Gülbende Kuray, “Türkiye’de bir Machiavelli : Koçi Bey”, Belleten, Ankara 1988, sayı: 205, , s.1655-1662.
- 38 Hüseyin Bal, “Machiavelli ve Koçi Bey’de Siyaset Adalet ve Erdem”, Türkiyat Araştırmaları (Hacettepe), Ankara 2009, sayı:9, s.97.
- 41 Erol Özvar, “Osmanlı Tarihini Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü”, Divan İlmi Araştırmalar , İstanbul 1992, sayı:7, s.141.
- 44 Amiran Kurtkan Bilgiseven, Genel Sosyoloji, İstanbul 1986, s.297; Orhan Türkdoğan, De- ğişme Kültür ve Sosyal Çözülme, İstanbul 1996, s.181; Vejdi Bilgin, Sosyal Çözülme ve Din, Samsun 1997, s.18.
- 45 Ali Coşkun, “Sosyal Bütünleşme Sosyal Çözülme ve Din”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, İstanbul 2004, sayı:13, s.120.
- 46 Bilgin, a.g.e., s.18; Arnold Toynbee, Tarih Bilinci, İstanbul 1978, s.247-248.
- 48 Ejder Okumuş, “İbn Haldun’un Osmanlı Düşüncesine Etkisi”, İslami Araştırmalar Dergisi, Ankara 2006, sayı:15, s.141-142.
- 49 Mukayese için bkz. İbn Haldun, Mukaddime I-II, Çeviren: Süleyman Uludağ, İstanbul 1972, c.I,s.727 ve Risale, s.62, 69.
- 52 Nurşen Adak, “Sosyoloji ve Sosyal Problemler”, Sosyal Problemler Sosyolojisi, Editör: Nur- şen Adak, Ankara 2009, s. 25.
- 55 Şahin Gürsoy, “Bir Yolsuzluk Türünün Sosyo-Kültürel Çözümlemesi: Rüşvet”, Dinî Araştır- malar, Ankara 2001, sayı:9, s.64.
- 57 Türker Alkan, Siyasal Ahlâk ve Siyasal Ahlâksızlık, İstanbul 1993, s.189.
- 58 Kerim Karagöz, “Toplumsal Yapı ve Rüşvetin Güç Hiyerarşisindeki Yeri”, Yeni Türkiye, An- kara 1997, sayı:14, s.1188.
- 59 Ahmet Mumcu, Osmanlı Devletinde Rüşvet, Ankara 1969, s.290-307.
- 66 Bkz. Ahmet Mumcu, Osmanlı Hukukunda Zulüm Kavramı (Deneme), Ankara 1972, s.12- 21.
- 75 Ömer Dinçer, “Çağdaş Yönetim Düşüncesi Açısından Koçi Bey Risaleleri”, İlim ve Sanat, Ankara 1992, sayı: 31, s.47.
- 76 Risale, s.29; Coşkun Can Aktan, “Politikada Liyakat Üzerine Kutadgu Bilig ve Koçi Bey Risa- lesinden Öğreneceklerimiz”, Yeni Türkiye, Ankara 1997, sayı: 14, s.1391.
- 77 Orhan Türkdoğan, Osmanlıdan Günümüze Türk Toplum Yapısı, İstanbul 2002, s. 45, 50.
- 78 Risale, s.4. Beraya, halkın cizye, haraç ve vergi vermeyen Müslüman askeri sınıfı için kul- lanılan bir terimdir. Bkz. Fehmi Yılmaz, Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul 2010, s.70.
- 83 Ümit Kılıç, “İlmiye Teşkilatı”, Osmanlı Teşkilat Tarihi El Kitabı, Editör: Tufan Gündüz, Anka- ra 2012, s.312.
- 84 Risale, s.24-31, 64; Kayhan Atik, “XVII. Yüzyıl Osmanlı Aydınlarına Göre İlmiye Teşkila- tındaki Çözülmeye İlişkin Tespit ve Tahliller”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Ankara 2000, sayı:14, s.39.
- 89 Kemal Beydilli, “Yeniçeri”, DİA, c.XXXXIII, İstanbul 2013, s.458.
- 92 Mustafa Akdağ, “Tımar Rejiminin Bozuluşu”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi III, Ankara 1945, sayı: 4, s.420.
- 93 Halil İnalcık, “Timar”, DİA, XXXXI, s. 168; Mustafa Oflaz, “Osmanlı Dirlik Sistemi”, Türkler, Hazırlayan: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara 2002, c.X, s. 695-697.
- 98 Ünver Günay, “Sosyal Bütünleşme ve Din”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Kayseri,1989, sayı: 6, s.2.
- 100 Ahmet Yaşar Ocak, “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Bugüne Kalan Miras: İslam (Problema- tik Bir Yaklaşım Denemesi), Türkiye Günlüğü, Ankara 2000, sayı:33, s.346-347.
- 102 Tahsin Görgün, “Osmanlıda Nizam-ı Âlem Fikri ve Kaynakları Üzerine Bazı Notlar”, İslâmi Araştırmalar, Ankara 2000, sayı: 13, s. 180-181.
- 111 Mehmet İpşirli, “Osmanlıda İdari Geleneğin Teşekkülü ve Tatbikatı”, XV. Ve XVI. Asırları Türk Asrı Yapan Değerler, İstanbul 1997, s.207; Yılmaz, a.g.m., s.34.
- 118 Lütfi Şahsuvaroğlu, “Telif Yönetim Sistemi ve Entelektüel Yaratıcılık”, Yeni Türkiye, Ankara 1997, sayı: 13, s. 157. Kaynaklar
- Adak, Nurşen, “Sosyoloji ve Sosyal Problemler”, Sosyal Problemler Sosyolojisi, Editör: Nurşen Adak, Ankara 2009.
- Ahmet Vefik Paşa, Fezleke-i Tarih-i Osmani Bir Eski Zaman Ders Kitabı, Hazırlayan: Şakir Baba- can, İstanbul 2011.
- Akdağ, Mustafa, “Tımar Rejiminin Bozuluşu”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakül- tesi Dergisi, Ankara 1945, sayı: 4, ss419-431.
- Aktan, Coşkun Can, “Politikada Liyakat üzerine Kutadgu Bilig ve Koçi Bey Risalesinden Öğrene- ceklerimiz”, Yeni Türkiye, Ankara 1997, sayı: 14, s.1389-1392.
- Alkan, Türker, Siyasal Ahlâk ve Siyasal Ahlâksızlık, İstanbul 1993.
- Alver, Köksal, “Türk Sosyolojisinin Tarih ile Diyaloğu Yaklaşımı Üzerine Bir Deneme”, Tarih Sos- yolojisi, Derleyen: Ramazan Yelken, Ankara 2007.
- Arslantürk, Zeki, Naima’ya Göre XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplum Yapısı, İstanbul 1997.
- Atik, Kayhan, “XVII. Yüzyıl Osmanlı Aydınlarına Göre İlmiye Teşkilatındaki Çözülmeye İlişkin Tespit ve Tahliller”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Ankara 2000, sayı: 14, s.31-54.
- Bal, Hüseyin, “Machiavelli ve Koçi Bey’de Siyaset Adalet ve Erdem”, Türkiyat Araştırmaları (Ha- cettepe), Ankara 2009, sayı: 9, s.75-100.
- Banarlı, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul 1971.
- Bilgin, Vejdi, Sosyal Çözülme ve Din, Samsun 1997.
- Bilgiseven, Amiran Kurtkan, Genel Sosyoloji, İstanbul 1986.
- Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, I-III, Hazırlayan: A. Fikri Yavuz, İsmail Özen, İstanbul 1975.
- Coşkun, Ali, “Sosyal Bütünleşme Sosyal Çözülme ve Din”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, İs- tanbul 2004, sayı: 13, s.111-150.
- Çağan, Kenan, “Hermeneutik Açıdan Tarih ve Sosyoloji”, Tarih Sosyolojisi, Derleyen: Ramazan Yelken, Ankara 2007, s.204-225.
- Dinçer, Ömer “çağdaş Yönetim Düşüncesi açısından Koçi bey Risaleleri”, İlim ve sanat, Ankara 1992, sayı: 31, s. 43-49.
- Erdem, Hüsamettin, “Osmanlı’da Ahlâk ve Ahlâk Risaleleri”, Yeni Türkiye, Ankara 2000, sayı: 34, s.126-142.
- Gökbilgin, M. Tayyip, “XVII.Asırda Osmanlı Devletinde Islahat İhtiyaç ve Temayülleri ve Kâtip Çelebi”, Katip Çelebi Hayatı ve Eserleri Hakkında İncelemeler, Ankara 1985, s.197-218.
- Görgün, Tahsin, “Osmanlıda Nizam-ı Âlem Fikri ve Kaynakları Üzerine Bazı Notlar”, İslâmi Araş- tırmalar, sayı: 13, Ankara 2000, sayı:13, s.180-188.
- Gövsa, İbrahim Alaeddin, Türk Meşhurları, İstanbul 1949.
- Gurvitch, George, “Sosyoloji ile Tarih ve Toplumsal Bilimler Arasındaki Diyalektik”, Çeviren: Ka- dir Cangızbay, Tarih Sosyolojisi, Derleyen: Ramazan Yelken, Ankara 2007, ss76-90.
- Gülbenkian Komisyonu, Sosyal Bilimleri Açın, İstanbul 1996.
- Günay, Ünver, “Sosyal Bütünleşme ve Din”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Kay- seri 1989, sayı: 6, s.1-14.
- Gürsoy, Şahin, “Bir Yolsuzluk Türünün Sosyo-Kültürel Çözümlemesi: Rüşvet”, Dinî Araştırmalar, Ankara 2001, sayı: 9, s.63-76.
- İbn Haldun, Mukaddime I-II, Çeviren: Süleyman Uludağ, İstanbul 1972.
- İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), İstanbul 2003.
- İpşirli, Mehmet, “Osmanlıda İdari Geleneğin Teşekkülü ve Tatbikatı”, XV. ve XVI. Asırları Türk Asrı Yapan Değerler, Editör: Abdülkadir Özcan, İstanbul 1997, s.205-226.
- Kafadar, Cemal, “Osmanlı Siyasal Düşüncesinin Kaynakları Üzerine Düşünceler”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası, İstanbul 2001, s.23
- Karagöz, Kerim, “Toplumsal Yapı ve Rüşvetin Güç Hiyerarşisindeki Yeri”, Yeni Türkiye, Ankara 1997, sayı: 14, s.183-190.
- Koçi Bey Risalesi, Sadeleştiren Zuhuri Danışman, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1972.
- Kuray, Gülbende, “Türkiye’de bir Machiavelli: Koçi Bey”, Belleten, Ankara 1988, sayı: 205 (LII. cilt), s.1655-1662.
- Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul 1994.
- Lewis, Bernard, “Osmanlı İmparatorluğunun İnhitatı Üzerine Bazı İncelemeler”, Çeviren: Salih Tuğ, İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, İstanbul 1960, cilt: III, s.161-178.
- Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani I-VI, Hazırlayan: Mehmet Keskin, Ayhan Öztürk, Hamdi Savaş vd., İstanbul 1997,
- Mumcu, Ahmet, Osmanlı Devletinde Rüşvet, Ankara 1969.
- Mumcu, Ahmet, Osmanlı Hukukunda Zulüm Kavramı (Deneme), Ankara 1972.
- Ocak, Ahmet Yaşar, “Klasik Dönem Osmanlı Düşünce Hayatı”, Türkler, Ankara 2002, c. XI.
- Ocak, Ahmet Yaşar, “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Bugüne Kalan Miras: İslam (Problematik Bir Yaklaşım Denemesi), Türkiye Günlüğü, Ankara 2000, sayı: 33, s.346-357
- Oflaz, Mustafa, “Osmanlı Dirlik Sistemi”, Türkler, Ankara 2002, c.X, s.695-708.
- Okumuş, Ejder, “İbn Haldun’un Osmanlı Düşüncesine Etkisi”, İslami Araştırmalar Dergisi, , 2006, sayı:15, s.141-185.
- Okumuş, Ejder, “Osmanlı Devleti’nde Değişim Süreci ve III. Selim Öncesi Yenileşme Çabaları”, Türkler, Ankara 2002, c. XI, s.27-33.
- Öz, Mehmet, Osmanlıda Çözülme ve Gelenekçi Yorumcuları, İstanbul 1997.
- Öz Mehmet, “Onyedinci Yüzyılda Osmanlı: Buhran, Yeni Şartlar ve Islahat çabaları Hakkında Genel Bir Değerlendirme, Türkiye Günlüğü, Ankara 2003, sayı: 73, s.145-154.
- Özel, Oktay, “Tarihçi Gözüyle Türkiye’de Tarihsel Sosyoloji”, Tarihsel Sosyoloji, Hazırlayan: Elisa- beth Özdalga, Ankara 2009, s.176-191.
- Özvar, Erol “Osmanlı Tarihini Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü”, Divan İlmi Araştırmalar, İstanbul 1992, sayı:7, s.135-151.
- Sarıbay, Ali Yaşar, “Yeni Bir Disiplin Fetişizmine Doğru Mu?”, Tarihsel Sosyoloji, Hazırlayan Elisa- beth Özdalga, Ankara 2009, s.125-142.
- Şahsuvaroğlu, Lütfi, “Telif Yönetim Sistemi ve Yaratıcı Entelektüel Yaratıcılık”, Yeni Türkiye, An- kara 1997, sayı: 13, s.154-159.
- Toynbee, Arnold, Tarih Bilinci, İstanbul 1978.
- Türkdoğan, Orhan, Değişme Kültür ve Sosyal Çözülme, İstanbul 1996.
- Türkdoğan, Orhan, Osmanlıdan Günümüze Türk Toplum Yapısı, İstanbul 2002.
- Uluçay, M. Çağatay “Koçi Bey’in Sultan İbrahim’e Takdim Ettiği Risale ve Arzları”, Sancaktan Saraya Seçme Yazılar, Hazırlayan: M.Sabri Koz, Haşim Şahin, İstanbul 2012, s.173-194.
- Uğur, Ahmet, Osmanlı Siyaset-Nâmeleri, Kayseri 1992.
- Usta, Niyazi, “Osmanlıda Siyaset Sosyolojisi Tarihçesine Kısa bir Bakış”, Atatürk Üniversitesi İla- hiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 2001, sayı: 15, s.61-74.
- Yelken, Ramazan, “Tarihin Söyleminden Toplumsal Gerçekliğe Geçişler: Tarih Sosyolojisine Bir Giriş”, Tarih Sosyolojisi, Derleyen: Ramazan Yelken, Ankara 2007, s.9-27.
- Yılmaz, Coşkun, “Osmanlı Siyaset Düşüncesi Kaynakları ile İlgili Yeni Bir Kavramsallaştırma”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, İstanbul 2003, c. I, sayı: 2, 299-388.
- Yılmaz, Coşkun, “Osmanlı Siyaset Düşüncesinde Kavramlar”, Türkler, Ankara 2002, c. XI, s.34-
- Yılmaz, Coşkun, “Siyasetnamelere Göre Siyasetin Yozlaşması ve Temiz Siyaset İlkeleri”, Yeni Tür- kiye, Ankara 1997, sayı: 14, ss1366-1383.
- Yılmaz, Fehmi, Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul 2010.
