Author :
Abstract
Kitap yapraklarının dağılmasını engelleyerek bir arada sıralı bir şekilde tutan koruyucu kapaklara cilt denir. Cilt sanatında genel olarak kullanılan malzeme deridir. Kapaklar üzerine yapılan süslemelerle cilt, zamanla sanatsal anlamda gelişmeye başlar ve bu durum cilt kapaklarını daha değerli kılar. Bu kapakların korunması, sonraki nesillere aktarılması için yazma eser kütüphaneleri kurulmuştur. Yazma eser kütüphaneleri sanat ve tarih açısından önemli olan bu kapakların günümüze kadar ulaşmasına olanak sağlamıştır. Bu kütüphanelerden biri de Konya’da 1796 yılında inşa edilen Yusuf Ağa Kütüphanesidir. Bu çalışmada Yusuf Ağa Kütüphanesi’nde bulunan ciltlerden, 18. yüzyıla tarihlenen iki örnek ele alınarak incelenmiştir. Bu örneklerin ilkinde deri üzerine kalıp baskı tekniği, ikincisinde ise deri üzerine boyama tekniği kullanılmıştır. Kalıp baskı tekniğinin uygulandığı örnekte kullanılan motifler natüralist tarzdadır. Deri üzerine boyama ile bezenmiş cilt kapağında ise yekşah tekniği uygulanmıştır. 18. yüzyıl, cilt sanatına yeni süsleme tekniklerinin ve motiflerinin girdiği bir dönemdir. Yeni teknikler kullanılırken, klasik dönemde uygulanan teknik ve motifler bu dönemde terk edilmemiştir. Çalışmada incelenen iki cilt örneği, 18. yüzyıl cilt sanatının bu özelliklerini yansıtır niteliktedir.
Keywords
Abstract
Bindings are protective covers that prevent spreading of book leaves and hold together. Leather is generally used in the binding art. With the decorations on the covers, the binding starts to develop in the artistic sense over time and this makes the binding covers more valuable. The manuscript libraries were established in order to protect these covers and to transfer them to the next generations. The manuscript libraries have enabled these covers which are important in terms of art and history to be reached the present day. One of these libraries is the Yusuf Ağa Library which was built in Konya in 1796. In this study, two samples of bindings in Yusuf Ağa Library of 18th century were investigated. In the first of these samples, the technique of printing on leather and the technique of painting on the leather were used in the second one. The motifs used in the pattern printing technique are naturalistic. In the binding cover decorated with painting on leather, yeksah technique is applied. The 18th century is a period in which new decoration techniques and motifs enter binding art. While new techniques were used, the techniques and motifs applied in the classical period were not abandoned during this period. Two examples of the bindings examined in the study reflect the characteristics of 18th century binding art.
Keywords
- Arıtan, Ahmet S. “Anadolu Selçuklu Cild Sanatı”. Türkler Ansiklopedisi. 7: 933. Ankara, 2002.
- Arıtan, Ahmet S. “Ciltçilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7:551. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Arıtan, Ahmet S. “Selçuklu Cildinin Osmanlı Cildi’ne Etkileri”. H.Ü. Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü 5. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu. 29. Ankara, 2001.
- Aslanapa, Oktay. “Osmanlı Devri Cilt Sanatı”. Türkiyemiz 13/38 (1982):14.
- Binark, İsmet. “Türk Kitapçılık Tarihinde Cilt Sanatı”. Türk Kültürü 36 (1965): 985-997.
- Binark, İsmet. Eski Kitapçılık Sanatlarımız. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1967.
- Cumbur, Müjgan. “Yusuf Ağa Kütüphanesi ve Kütüphane Vakfiyesi”. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Tarih Araştırmaları Dergisi 1/1 (1963): 203.
- Çığ, Kemal. Türk Kitap Kapakları”. Türkiyemiz 3/9 (1973): 9.
- Çığ, Kemal. Türk Kitap Kapları. Ankara: A.Ü.İ.F. Türk ve İslam Sanatları Tarihi Enstitüsü Yayınları, 1953.
- Doğan, Kadriye. Ankara Etnoğrafya Müzesi’nde Bulunan Bazı Cilt Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2008.
- Güleç, Ayla. Topkapı Sarayı Kütüphanesindeki Seçilmiş Klasik Şemse Cilt Kapakları. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2007.
- Özebek, Yıldıray. Kayseri Raşid Efendi Kütüphnesi’ndeki Kitap Kapakları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 2005.
- Özen, Mine E. Türk Cilt Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1998.
- Tanındı, Zeren. “Kitap ve Cildi”. Osmanlı Uygarlığı Ansiklopedisi. 2/.845. Ankara,2004. EKLER
