Author :
Abstract
1878-1919 yılları arasındaki Türk – Rus ilişkileri daha çok 1877-1878 TürkRus Savaşı etrafnda gelişmiştr (Şimşir, 1999: 147). Bu dönemde ilişkilerin iki temel sorun ortaya çıkmıştr. Karadeniz ve Çanakkale Boğazları sorunu ilişkilerin oluşmasında belirleyici olmuştur. Osmanlı Devlet, elinde bulundurduğu statükoyu korumaya çalışırken, Rusya tarihi emellerini gerçekleştrmek yani sı- cak denizlere açılmak amacıyla, Boğazların statüsünü her frsata değiştrmeye çalışmıştr (Kurat, 1999: 139). Yine de 1890’larda Rus dış politkasının öncelikli sorunu Boğazlar değil, Rusya’nın Uzakdoğu projesi olmuştur. Osmanlı Devlet ile ilgili projelerini kısa bir süreliğine de olsa ertelemiştr. Bundan hareketle İkinci Meşrutyet’in ilanından sonra 15 Eylül 1908 tarihinde Rus Dışişleri Bakanı İzlovski Viyana’da Avusturya Dışişleri Bakanı Aehrental ile görüşmüş ve Avusturya’nın Bosna-Hersek’i ilhak etmesini Rusya’nın onaylaması karşılığında, Avusturya- Macaristan’ın da Rus savaş gemilerinin Boğazlardan geçmesini kabul edeceği yönünde sözlü prensip anlaşmasına varmışt. Yine aynı amaçlarla Rusya, Balkan Savaşları sırasında, Balkan Devletlerini Osmanlı Devletne karşı kış- kırtmış, hata Londra Konferansı’nda Osmanlı Devlet’nin sınırının Midye-Enez çizgisi olarak belirlenmesinde büyük rol oynamıştr (Kurat, 1999: 140-141). 1908-1911 yılları arasında her şeye rağmen, Türk-Rus yakınlaşması sağlanmaya çalışılmış, ancak her iki tarafn da geleneksel güvensizliği bu denemelerin başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olmuştur (İgnatyev, 1999: 162). Bununla birlikte, Balkanlar’da Sırbistan, Karadağ, Romanya bağımsızlıklarını ilan etmiş ve Doğu Anadolu’da Rusya, Kars, Ardahan ve Batum’u kendi topraklarına katmıştr. Her şeyden önce, Rusların Panslavizm politkaları Türk-Rus yakınlaşması- nı zorlu bir dönemece sokmuştur (Şimşir, 1999: 147-152). Ekim 1917’den itbaren Rusya’da iktdara Lenin geldi ve ülkede mülkiyet kaldırılarak yeni bir ekonomik sistem kuruldu. 1918 yılından sonra Rusya dikta rejimi ile yönetldi. İhtlal yıllarında Rusya’da bir karışıklık dönemi başladı ve bu karışıklık yıllarında Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan bağımsızlıklarını ilan et. Ayrıca Başkurdistan, Kazakistan ve Türkmenistan da bağımsızlık hareketleri içine girdi (Erendil, 1975: 103). Rusya ile imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması ile Osmanlı Devlet, Kars Ardahan ve Batum’u geri almasına rağmen, Türkiye ve Rusya arasında doğrudan bir anlaşma sağlanamadı. Bolşevikler, halkların kendi kendini idare hakkını tanıdığından, Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ın kurmuş olduğu Kafas Federasyonu, Rusya’nın Türkiye ile sorunlar yaşamasına neden oldu (Burçak, 1946: 53).
Keywords
Abstract
1919-1945 period, the TurkishRussian relatons have developed around 93 War and the problem of Straits. Especially, the warm relatons established during natonal struggle. However, the traditonal distrust of each other, the ralatons of both countries led to fluctuatng. 1939-1945 period, Turkey has followed a neutral policy. But Russian and Britan has to be forced the party. Thus, the Turkish-Russian relatons stretched increasingly and focused on the status of the Straits.
Keywords
- Akgün, Mensur; “Geçmişten Günümüze Türkiye ile Rusya Arasında Görünmez Bağlar: Boğazlar”, Dünden Bugüne Türkiye ve Rusya Politik, Ekonomik ve Kültürel İlişkiler, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2003.
- Akşin, Aptülahat; Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
- Bıyıkoğlu, Tevfik; Atatürk Anadolu’da (1919-1929), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1959
- Burçak, Rıfkı Salim; Türk-Rus-İngiliz Münasebetleri (1791-1941), İstanbul 1946.
- Burçak, Rıfkı Salim; Moskova Görüşmeleri ve Dış Politikamız Üzerindeki Tesirleri, Gazi Üniversi- tesi Yayınları, Ankara 1983.
- Çobanoğlu, Tuncay; Siyasi Olaylarla 1917-1945 Dönemi Türk-Sovyet İlişkileri, Basılmamış Yük- sek Lisans Tezi, İstanbul Ü. SBE, İstanbul 1988.
- Deringil, Selim; Denge Oyunu: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1994.
- Erendil, Muzaffer; Tarihte Türk-Rus ilişkileri, Genelkurmay Yayınları, Ankara 1975.
- Erkin, Feridun Cemal; Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara 1968.
- Gönlübol, Mehmet; Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1939), Milli Eğitim Bakanlığı Ya- yınları, Ankara 1973.
- Gürsel, Haluk; Tarih Boyunca Türk-Rus ilişkileri, İstanbul 1968, Ak Yayınları.
- Gürün, Kamuran; Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
- Ignatyev, B.; “XIX.Yüzyıl Sonu ile XX.Yüzyıl Başında Rus-Türk İlişkileri (Gerçekleşmeyen Yakınlaş- ma Tasarıları)” Türk-Rus İlişkilerinde 500Yıl, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
- Kurat, Yuluğ Tekin; “1878-1919 Arasında Türk-Rus İlişkilerinin Siyasal Anatomisi”, Türk-Rus İliş- kilerinde 500 Yıl, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
- Şapolyo, Enver Behnan; Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, Zaimler Kitabevi Yayınları, İs- tanbul 1958.
- Şimşir, Bilal; “1878-1918 Yıllarında Türk-Rus ilişkileri”, Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
- Tacibayev, Raşid; Sovyet Kaynaklarına Göre Türk-Sovyet Münasebetleri (1923-1945), Basılma- mış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE., İstanbul 2002.
