Author :
Abstract
Osmanlı’nın son yıllarında başlayıp Cumhuriyetn ilanını takip eden yıllarda zirve yapan “Türkçe Kur’an” ve Kur’an’ın Türkçe tercümesi meselesi günümüzde de halen çeşitli çevrelerde güncelliğini korumaya devam etmektedir. Esasen konu Kur’an’ın Arapça dışında başka dillere çevrilmesi meselesi olarak ele alınmaktadır. Bu açıdan bakıldığında meal, tercüme ve tefsir gibi teknik tabirler tartşmaların merkezinde yer almaktadır. Konuya yaklaşım tarzları incelendiğinde iki farklı yorum olduğu görülmektedir. Birinci gruptakiler; Kur’an gibi evrensel içeriği ve i’caz özelliği olan bir kitabın tam anlamıyla kelime kelime başka bir dile çevirmenin imkansız olduğunu, bunun yapıldığı takdirde Kur’an’ın belağat ve i’caz özelliklerini kaybedeceğini savunmuşlardır. Kuran tercümesinin imkânsızlığından bahsedenler, tercümenin Kur’an sayılıp sayılamayacağı noktasında birleşmektedir. Hemen hemen hepsi tercümenin asıl metn sayılamayacağı noktasında da itfak etmişlerdir. Bu anlayışa vurgu yapan Elmalılı Hamdi Yazır, Kur’an tercümesi ile ilgili olarak “Hasılı terceme Kur’an’dan mütercimin anlayabileceği kadar bazı şeyleri anlatabilse de hakkıyla anlatamaz. Anlatğı şeylerde de Kur’an hükmü kıymetni haiz olamaz.”1 diyerek konuya açıklık getrmektedir. Diğer yandan Kur’an’ın bütün insanlığa hitaben nazil olması, Arapça konuşanlar dışındaki milletlerin nasıl anlayacağı meselesini gündeme getrmiştr. Bu açıdan konuya yaklaşanlar ikinci grubu oluşturmuşlardır. Bunlar, Kur’an’ın evrensel mesajını bilmek, onun mana ve maksadını anlamanın metodunun kurallara uygun olarak tercüme ve tefsir olduğunu savunmuşlardır. Ancak yapılan tercümelerin aynen aslın yerini tutmayıp bazı yönlerden eksik kaldığı için bunlara tercüme yerine “meal” denilmesinin gerektği söylenmiştr.2 Kuran’ın ilk Türkçe tercümesinin XI. yüzyılın ilk yarısında yapıldığı belirtlmekle birlikte kimin tarafndan, ne zaman ve nerede yapıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Kur’an-ı Kerim’in Anadolu Türkçesine tercümeleri de Anadolu Sel- çuklu Devlet’nin dağılışından sonra kurulan beylikler devrine rastlamaktadır. 3 İlk örnekleri genelde satr aralarına ya da kelime altlarına Türkçe anlamlarının yazılması şeklinde olan tercümeler, baskı imkanlarının da gelişmesiyle yirminci yüzyılın başlarında yeni yöntemler ile yapılmaya başlanmıştr
Keywords
Abstract
The mater of the Turkish translaton of the Quran was one of the important subjects in the late period of Otoman. The subject discussed primarily Quran translaton into other languages. However, translators and competencies was the another discussion on the Quran translatons. İbrahim Hilmi (1876-1963) was a famuos publisher, thinker and outhor during the changing period of the Meşrutyet and Cumhuriyet in the Turkish history. He started his job as a publisher in 1896 under the banner of Kitabhane-i İslam (İslamic Library); later changed it’s name as Kitabhane-i İslam ve Askeri (Library of Islam and Military); some years later called Kitabhane-i Hilmi (Library of Hilmi). He published more than 1000 books in his lifetme. Hilmi wrote so many books and artcles on politcal, social, economic and cultural life of his period. He interested in Religious publicaton especially Quran translaton to Turkish. He play an important role Early Quran translaton studies and publicatons in period of Cumhuriyet.
Keywords
- 3. Emek ÜŞENMEZ, “Türkçe İlk Kuran Tercümesi ve Tercümedeki – mak/-mek Eki Hakkında” AKADEMİK BAKIŞ Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Sayı: 14 Nisan – 2008.
- 11. Osman Ergin, Türk Maarif Tarihi, İstanbul 1977, c.5, s.1927.
- 12. İbrahim Hilmi, Avrupalılaşmak, Hazırlayanlar: Osman Kafadar, Faruk Öztürk, Ankara 1997, s.156.
- 20. Ömer Rıza Doğrul, Kur’an Nedir?, İstanbul, 1345-1927, s.93-94; Ömer Rıza Doğrul, bu tercümeleri yetersiz bulduğu için bizzat kendisi tercüme yapar (Kur’an-ı Kerim’in Tercüme ve Tefsir-i Şerifi, Tanrı Buyruğu). Ancak Bu bağlamda Hasan Basri Çantay’ın, sözkonusu tefsirin, Mevlana Muhammed Ali’nin İngilizce yazdığı tefsirinin bir kopyası olduğuna dair eleştirileri olduğu gibi (Bkz: İlhami Karabulut, İslamiyat c3. sayı:1 -2000), tefsirdeki görüşlerin çoğunun Ömer Rıza’ya değil, Mirza Gulam Ahmed’in (Ö.1908) kurduğu Kâdıyânîlik mezhebinin bir kolunu temsil eden Lahor Ahmedîleri’nin lideri Mevlana Muhammed Ali’ye (ö. 1951) ait olduğu da (bkz: Doç.Dr. Mustafa Öztürk, Kur’an’a Çağdaş Yaklaşımlar, http://www.islamiyorum.com/index.php?sayfa=makaledetay.php&mkid=194&sayi=60) yazılmıştır. Ayrıca 1925-1926 tarihli bu tercümenin yazarının belli olmayıp anonim bir eser olduğunu ifade edenler de olmuştur (bkz: Salih Akdemir, Cumhuriyet Dönemi Kur’an Tercümeleri (Eleştirel Bir Yaklaşım), Ankara, 1989, s.44-47).
- 29. 26/09/1960/464 nolu Din işleri Yüksek Kurulu Mütalaası. Kurul, Kuran’ın asli harflerinin dışında yazılması ile ortaya çıkabilecek zorlukları şöyle sıralamıştır: 1. Kelime ve cümleler uzayacaktır. 2. Bir öğreticiye ihtiyaç duyulacaktır. 3. Kıraat şekillerini göstermek imkânsızdır.
- Akdemir, Salih, Cumhuriyet Dönemi Kur’an Tercümeleri (Eleştirel Bir Yaklaşım), Ankara, 1989.
- Çığıraçan, Tüccarzade İbrahim Hilmi, Avrupalılaşmak Felaketlerimizin Esbabı, Hazırlayanlar: Os- man Kafadar- Faruk Öztürk, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1997.
- Çığıraçan, Tüccarzade İbrahim Hilmi, Maarifimiz ve Servet-i İlmiyemiz, Hazırlayan: Melek Dosay Gökdoğan, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara, 2000.
- Çığıraçan, Tüccarzade İbrahim Hilmi, Türkiye’de İntihap Usulleri ve Parti Mücadeleleri, İstanbul, 1946, Şirket-i Mürettibiye Basımevi.
- Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, Cilt 5, İstanbul, 1977.
- Gez, Başak Ocak, Tüccarzade İbrahim Hilmi Çığıraçan Osmanlı Matbuatından Cumhuriyet Ya- yıncılığına Altmış Yılı Aşkın Katkılarıyla Bir Yayıncının Portresi (Doktora Tezi), D.E.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 1999.
- Gez, Başak Ocak, “Bir Babıali Yayıncısının Portresi Tüccarzade İbrahim Hilmi Çığıraçan”, Toplum- sal Tarih, Şubat 2000, c.13, s.74.
- Gez, Başak Ocak, “Bir Yayınevi Tarihçesi Kitabhane-i İslam’dan Hilmi Kitabevi’ne”, Toplumsal Tarih, Mart 2000, c.13, s.75.
- Koçu, Reşad Ekrem, İstanbul Ansiklopedisi, c. 7, İstanbul, 1965.
- Üşenmez, Emek “Türkçe İlk Kuran Tercümesi ve Tercümedeki – mak/-mek Eki Hakkında” Aka- demik Bakış-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 14 Nisan – 2008.
- Yücer, Rıza Ruşen, “Hilmi Çığıraçan’ın Ellinci Yıldönümü Münasebetiyle: İlk Türk Kitapçısı” (I), Vakit, 22 Ocak 1946.
- Yücer, Rıza Ruşen, “Hilmi Çığıraçan’ın Ellinci Yıldönümü Münasebetiyle: İlk Türk Kitapçısı” (II), Vakit, 23 Ocak 1946. “Kitapçı B. Hilmi Çığıraçan’ın 50. Meslek Yılı”, Akşam, 22 Ocak 1946.
- “B. Hilmi Çığıraçan’ın 50 Senelik Hayatı”, Akşam, 23 Ocak 1946.
- “Yarım Asırlık Kitapçı”, Vakit, 22 Ocak 1946.
