Author:
Abstract
İkinci Dünya Savaşının sonunda Türkiye yeni bir kalkınma hamlesi başlatabilmek için dışarıdan hem maddi destek hem de teknoloji alma ihtiyacını duydu. 1947 yılında Türk Hükümeti, makine ve teçhizat için yardım alabilmek ümidiyle Amerika’dan Marshall Planı’nın kapsamına alınması ve bu plan çerçevesinde 615 milyon dolar yardım yapılması talebinde bulundu. Uluslararası ilişkilerde kısa sayılabilecek bir süre içinde Amerikan hükümeti tarafından Türkiye'nin talebi uygun bulundu. Türkiye Temmuz1948’de Marshall Planı (yardımı) kapsamına alındı ve iki ülke arasında İktisadi İşbirliği Anlaşması imzalandı. İşte Thornburg Raporu, bu anlaşma çerçevesinde gündeme gelmişti. Anlaşmayı izleyen aylarda yardım programını yürütecek bir Amerikan Heyeti Türkiye’ye gelerek Ankara’ya yerleşti. Raporu hazırlayacak heyetin başındaki isim olan Thornburg, 1947 yılında Bahreyn’deki petrol arama çalışmalarında bulunmuştu. Thornburg, o dönemde Türkiye’yi de ziyaret etmiş ve ülkenin genel durumu hakkında incelemelerde bulunarak bilgi sahibi olmuştu. Thornburg Raporu olarak anılan çalışma American Standart Oil Şirketi’nden Max Weston Thornburg’un, Graham Spry ve George Soule ile birlikte 1949- 1950 yıllarında yaptığı incelemeler sonucunda 1949 yılında “Türkiye Nasıl Yükselir?” ve 1950 yılında yazdığı “Türkiye’nin Ekonomik Durumunun Tenkidi” adlı iki çalışmayı içerir. Raporlarda Türkiye'de nitelikli uzman ve danışmanların eksikliğine vurgu yapıldıktan sonra, iyi yetişmiş yöneticiler ve uzman personelin sağlanması için liyakat ilkesine önem verilmesi ve ücret sisteminin de bunu geliştirecek düzeyde olması gerektiği üzerinde durulmuştur. Ülkede tarımın geri kalmışlığı ve yanlış kullanılan 20. yüzyıl endüstriyel üretim tekniklerine ilişkin gözlemlerinin ardından daha temel ihtiyaçların karşılanmasına yönelik öneriler sıralanmıştır. Bu öneriler arasında kırsal kesimde yaşayan halkın yol, su elektrik benzeri ihtiyaçlarının karşılanması için hafif sanayi üretimine, tarımsal büyümeye, özel girişime dayalı ihracat temelli madenciliğe ve tüketim mallarına yönelik yatırımlar yapılmasını önerileri dikkat çekmektedir. Türkiye'nin kalkınmasında önemli bir yere sahip olan Karabük’teki Demir-Çelik tesisleri oldukça sert bir şekilde eleştirilerek bunların ham ve yararlı olmaktan uzak yatırımlar olduğu belirtilmektedir. Ayrıca SSCB (Rusya) desteği ile yapılan yatırımlar eleştirilmekte ve bu devletin yatırım desteğine karşı olunması gereğine vurgulanmaktadır. Önerilen yatırımlar konusunda ise Amerika’nın hem iş tecrübesine ve hem de yardımlarına (sermaye yatırımı, dış borç/kredi, dış yardım) sığınılması tavsiye edilmektedir.
Keywords
Abstract
At theend of the World War II, Turkey required receiving both financial and technological support from the international platform toinitiate a new development phase. In 1947, hoping to get assistance for machinery and equipment, theTurkish Government requested USA to include Turkey in the Marshall Plan and asked for a 615 Million USD support under that scope. Turkey's request was found suitable by the USA Government which was a short period of time in international relations standards. Turkey was included in the Marshall Plan in July 1948 and two countries executed an Economic Cooperation Agreement. Hence, Thornburg Report was brought up under this agreement. An American delegation came toTurkey and moved to Ankara to conductits support programs in the following months. Thornburg, thehead of the delegation to prepare the report, was in 1947 in the oil exploration work in Bahrain. Thornburg, at that time visited Turkey and had information about the overall situation in the country. This Report involves two studies, titled as "How will Turkey rise?" in 1949 and "Turkey: An Economic Appraisal" in 1950, authored by Max Weston Thornburg from American Standard Oil Company together with Graham Spryand George Souleuponre views between 1949-1950. The Reports suggestmeeting the basic needs more after providing observations regarding the lack of qualified experts and consultants in Turkey, agricultural under developmentand falselyused manufacturing techniques. Following the observations of the backwardness of agriculture in the country and the misusedindustrial production techniques of the 20th century, suggestions were made tomeet the more basic needs. The Reports further suggest that there should be investments towards light industrial production, agricultural development, export-basedmining based on private enter prise and consumer goods to meet the road, water, electricity and similar needs of peopleliving in the rural area. Having a significant place in the development of Turkey, Karabük Iron and Steel facilities were criticized as being far from being beneficial. Furthermore, the Reports criticized the investments, done with the help of the USSR andemphasized that such support should be challenged. Regarding the proposed investments, it is recommended to take the America’said (capital investment, externaldebt/ credit, foreignaid) and refuge experience.